تداوم بلبشو در بازار داروی ایران؛ اختلاف نظرها درباره پلتفرم‌های توزیع اینترنتی دارو

افزایش قیمت دارو و محرومیت بیماران از دسترسی به داروهای حیاتی ادامه دارد و انجمن داروسازان ایران در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان نسبت به «توزیع اینترنتی دارو توسط پلتفرم‌ها» هشدار داده است.

انجمن داروسازان ایران در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان خواستار «جلوگیری از زمینه‌سازی اشاعه رانت و فساد در نظام عرضه دارو در کشور به بهانه توزیع اینترنتی دارو توسط پلتفرم‌ها» شد.

در نامه‌ انجمن داروسازان ایران که در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ خطاب به مسعود پزشکیان نوشته شده، پلتفرم‌های توزیع اینترنتی دارو به «اشاعه رانت و فساد» و بسترسازی برای ایجاد بحران بیشتر در حوزه دارویی کشور متهم شده‌اند.

این انجمن از مسعود پزشکیان خواسته «قاطع و عاجل به وزیر محترم ارتباطات دستور فرمایید، ملاحظه کنند که از ایجاد خدشه‌ بیشتر در روند معقول تجویز و مصرف در نظام دارویی ایران پرهیز شود.

همچنین در نامه به یک سامانه مرجع که توسط سازمان غذا و دارو برای توزیع اینترنتی دارو اشاره شده اما فعالیت صحیح آن به «عدم‌کارشکنی بعضی نهادهای غیرتخصصی» مشروط شده است.

نویسندگان این نامه معتقدند: «ارتباط مستقیم پلتفرم‌های فروش کالا با داروخانه یعنی زمینه‌سازی برای اشاعه آشکار فساد، اشاعه روابط ناسالم در جامعه پزشکی، تقلب و رانت و ناصرخسرو مجازی که فقط و فقط به نفع کسانی است که به هر قیمت، ولو خسارت به حیثیت مردم و نظام سلامت، به‌دنبال کسب درآمد مفت و استثمار دیگران‌اند.

این نامه در حالی منتشر شده که همزمان رضا صدر معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران تأکید کرد فروش اینترنتی دارو در یکی‌ دو استان به‌ صورت «پایلوت» در حال اجرا است.

وی همچنین گفته «این تصور اشتباه است که مدل اینترنتی بدون نظارت باشد. در این مدل هم مانند روش سنتی، نسخه باید ابتدا توسط مسئول فنی تأیید شده و سپس دارو با رعایت کامل استانداردها بسته‌بندی و ارسال شود. تنها تفاوت، دیجیتالی شدن مسیر است، نه حذف نظارت.

معاون وزیر ارتباطات معتقد است که «نباید با آئین‌نامه‌های خلق‌الساعه، کسب‌ و کارها را متضرر کرد یا مسیر اشتغال‌زایی را مسدود ساخت. مقررات باید هوشمند، مشورتی و مبتنی بر واقعیت‌های میدانی باشد.

اینهمه در حالیست که درخواست داروسازان ایران، ادامه کشمکش‌هایی است که از سال‌ها پیش با محوریت توزیع آنلاین دارو آغاز شد. در همان زمان هم پلتفرم‌های فعال در این حوزه نسبت به موضع‌گیری وزارت بهداشت و سازمان دارو و سایر فعالین مرتبط واکنش‌هایی نشان دادند.

متخصصان حوزه داروسازی معتقدند ایجاد ساز و کار فروش اینترنتی دارو با توجه به ضعف‌های نظارتی موجود در ساختار اجرایی کشور زمینه‌ساز بروز رانت و تخلف و همچنین بروز فساد در حوزه توزیع دارو خواهد شد.

مهدی خدادادی مدیرعامل پلتفرم سلامت دیجیتال «دکتر ساینا» پیشتر در شبکه «ایکس» از هماهنگی سازمان غذا و دارو و انجمن داروسازان برای «به سخره گرفتن قانون مصوب» درباره فعالیت پلتفرم‌ها در حوزه دارویی انتقاد کرده و نوشته بود: «بیش از سه سال است سازمان غذا و دارو و انجمن داروسازان… نه تنها کشور را سر کار گذاشتند، بلکه با استراتژی اجرای بد دارند قانون مصوب را به سخره می‌گیرند. سه سال از جوانی ما تلف شد.

موافقان طرح توزیع آنلاین دارو معتقدند توزیع آنلاین دارو، به‌ عنوان بخشی از سلامت دیجیتال، می‌تواند راهکاری برای تسهیل دسترسی بیماران، به‌ ویژه در مناطق محروم، به داروهای ضروری باشد.

در حال حاضر حتی پلتفرم‌هایی مانند «اسنپ دکتر»،‌ «دکتر ساینا» و «دیجی‌کالا» مدعی هستند با استفاده از فناوری، زنجیره عرضه دارو را شفاف‌تر و کارآمدتر کرده‌اند و می‌گویند مقاومت نهادهای سنتی مانند انجمن داروسازان، این مسیر را ناهموار کرده است.

انجمن داروسازان ایران اما مدعی است که این پلتفرم‌ها امنیت اطلاعات پزشکی مردم را به خطر می‌اندازند و به دنبال «درآمدهای نجومی» از طریق «قراردادهای خارج از عرف» هستند.

جدا از اختلاف نظری که درباره توزیع اینترنتی دارو وجود دارد؛ در مجموع دولت و به ویژه وزارت بهداشت نشان داده ساختار کارآمدی در حوزه تأمین و توزیع دارو ندارد. در چنین ساختار بلبشویی به نظر می‌رسد هر طرحی که روی کاغذ و بر اساس برآوردها نیز طرحی مفید و موثر باشد در نهایت به درستی اجرا نشود و زمینه‌های تشدید بحران دارویی را فراهم کند.

کمبود و گرانی دارو مدت‌هاست گریبان بیماران را گرفته و قیمت نجومی دارو حتی موجب شده برخی بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص به علت ناتوانی در پرداخت هزینه دارو، روند درمان خود را متوقف کنند.

هفته گذشته سلمان اسحاقی نماینده مجلس شورای اسلامی از کمبود ۵۰۰ قلم دارو در کشور خبر داد. او به افزایش قیمت و ممنوعیت واردات برخی داروها اشاره کرد و گفت: «داروهای تولید داخل که مشابه خارجی‌شان وارد نمی‌شود کیفیت مطلوبی ندارند.

حسن حسن‌نتاج عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به افزایش قیمت دارو و کاهش قدرت خرید بیماران، خواستار ورود جدی‌تر دولت و بیمه‌ها برای حمایت از قشرهای ضعیف جامعه شد و افزود: «این اصلاً قابل قبول نیست که برخی از بیماران به دلیل هزینه‌های بالای درمان از مراجعه به پزشک باز بمانند یا از دریافت دارو منصرف شوند.»

او با اشاره به افزایش قیمت دارو در ماه‌های اخیر به ایسنا گفت: «ارزش ریالی و قیمت محصولات دارویی افزایش و توان خرید مردم به‌ویژه خانواده‌های دارای بیمار یا افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کاهش یافته و به‌رغم اینکه هزینه‌های زندگی بالا رفته، درآمد قشرهای ضعیف رشد چندانی نکرده، بنابراین باید فکری اساسی برای این بخش از جامعه کرد.

حسن‌نتاج با یادآوری اینکه بیمه‌ها در کشورهای پیشرفته از ارکان اصلی تامین سلامت عمومی محسوب می‌شوند و باید نقش جدی‌تری در این زمینه در کشور ایفا کنند ادامه داد: «بیشتر بیمه‌ها در ایران دولتی یا وابسته به دولت هستند و این نهاد باید حمایت‌هایش را از بیمه‌ها افزایش دهد.

وبسایت «تجارت نیوز» نیز در یک گزارش میدانی نوشته بسیاری از بیماران در دسترسی به داروهای مورد نیاز خود دچار مشکل‌اند؛ به عنوان مثال کسانی که برای دریافت داروی بیماران پیوند کلیه به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند با جواب منفی مسئولان داروخانه مبنی بر ناموجود بودن این دارو مواجه می‌شوند.

حسین میری، پدر یک بیمار پیوند کلیه، دراینباره به «تجارت‌نیوز» گفته «یک ماه است به دنبال داروی مورد نیاز فرزندم از این داروخانه به آن داروخانه می‌روم. مسئولان می‌دانند که مشابه ایرانی این دارو کیفیت لازم را ندارد و پزشکان اصرار به مصرف داروی اصلی دارند اما هیچکس پاسخگوی ما نیست. به هر داروخانه‌ای که مراجعه می‌کنم می‌گویند یک ماه است این دارو توزیع نشده و سرگردانی ما همچنان ادامه دارد.

او افزوده: «بیمار پیوند کلیه اگر این دارو را مصرف نکند، ممکن است بدنش پیوند را پس بزند. این بی‌توجهی یعنی بازی با جان بیماران. نکته دردناک ماجرا اینجاست که بیرون همین داروخانه دلالان دارو ایستاده‌اند و داروی مورد نیاز ما را هم دارند! چطور ممکن است داروخانه دارو را نداشته باشد اما دلال این دارو را با قیمتی گزاف به ما بفروشد؟

شهروند دیگری به «تجارت نیوز» گفته: «مادر من به تومور مغزی مبتلاست؛ نمونه ایرانی دارو ۳۰ میلیون تومان قیمت دارد که بیمه آن را تحت پوشش قرار می‌دهد اما اگر بخواهیم نمونه خارجی را تهیه کنیم باید مابه‌التفاوت قیمت را خودمان پرداخت کنیم و این یعنی پرداخت ماهانه ۱۰۰ میلیون تومان از جیب.

این شهروند افزوده: «نمونه خارجی این دارو ۱۳۰ میلیون تومان قیمت دارد و قطعاً خیلی از افراد قادر به پرداخت ما‌به‌التفاوت قیمت داروی خارجی نیستند و به‌ اجبار از داروی ایرانی استفاده می‌کنند. ای کاش مسئولان که ورود داروهای خارجی را به بهانه تولید داخل ممنوع می‌کنند حداقل بر کیفیت داروی‌های ایرانی نظارت کافی داشته باشند تا بیماران دچار مشکل نشوند.»