جمهوری اسلامی بر سر «دو راهی جنگ و هسته‌ای»؛ «مسئولان جمهوری اسلامی بلاتکلیف‌اند»

علی‌اکبر ولایتی مشاور علی خامنه‌ای در امور بین‌الملل ادعا می‌کند «مکانیسم ماشه» هیچ اثر عملی علیه جمهوری اسلامی نخواهد داشت و صرفاً ابزاری تبلیغاتی و حمله‌ای علیه نظام محسوب می‌شود. در مقابل اما کارشناسان در خود ایران مدام هشدار می‌دهند که بازگشت تحریم‌ها ضربه شدید به اقتصاد بحران‌زده‌ی ایران خواهد بود چنانکه اثر آن بلافاصله در افزایش قیمت دلار و مواد غذایی و کالاهای مصرفی کاملاً نمایان شد.

مصطفی پوردهقان عضو هیات رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند، «مکانیسم ماشه باعث افزایش قیمت‌ها خواهد شد.» او با انتقاد از سیاست‌های تنش‌زای جمهوری اسلامی گفت: «به جایی رسیدیم که بر سر دوراهی هسته‌ای و جنگ قرار گرفته‌ایم» و «مسئولان بلاتکلیف‌اند.

اشاره این نماینده به درخواست بیش از ۷۰ عضو مجلس برای ساخت سلاح اتمی با هدف حفظ نظام در مقابل تهدیدات است.

عراقچی: ماشه بحران‌زاست

عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی در حاشیه نشست سازمان ملل در نیویورک در دیدار با ایگنازیو کاسیس وزیر خارجه سوئیس با انتقاد از تصمیم سه قدرت اروپایی برای فعال‌شدن «مکانیسم ماشه» هشدار داد که «اصرار بر سوء استفاده از ساز و کارهای شورای امنیت برای اعمال فشار علیه [رژیم] ایران را غیرقابل قبول و بحران‌زا دانست.

در این میان، علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی اصرار دارد که مذاکره با آمریکا ضرر دارد و زیر بار برچیدن ظرفیت‌ غنی‌سازی نمی‌رود. چند تحلیلگر از جمله شماری از اساتید دانشگاه تهران پیش‌بینی کرده بودند فعال شدن مکانیسم ماشه زمینه‌ساز اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی خواهد شد، زیرا از یکسو غربی‌ها به دنبال اجرای تحریم‌ها علیه حکومت خواهند بود و از سوی دیگر جمهوری اسلامی به دنبال راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها.

هرچند علی‌اکبر ولایتی ادعا کرده مکانیسم ماشه تبلیغاتی است، اما خود او آبان ۱۳۹۵ اعتراف کرده بود که اگر برجام نبود جنگ می‌شد.

با بی‌نتیجه ماندن آخرین تلاش‌ها برای متقاعد کردن جمهوری اسلامی به آغاز مذاکره مستقیم با آمریکا، احتمالاً اگر رویداد دیگری عناصر معادله را تغییر ندهد، تحریم‌های بین‌المللی از پنجم مهرماه به اجرا درخواهند آمد.

بازرسی از کشتی‌ها و هواپیماها

با فعال‌شدن «مکانیسم ماشه» از پنجم مهرماه ۱۴۰۴ تحریم‌های شش گانه شورای امنیت که در سال ۲۰۱۵ ذیل برجام لغو شده بود مجدد اعمال می‌شود. اجرای هر کدام از این تحریم‌ها پیامدهای خاص خود را دارد، اما بعضی از آنها می‌تواند زمینه‌‌ی درگیری و اقدام نظامی را نیز فراهم آورد.

یکی از آنها قطعنامه ۱۹۲۹ است که در سال ۲۰۱۰ اعمال شد. این قطعنامه شامل ممنوعیت سرمایه‌گذاری ایران در فعالیت‌های حساس هسته‌ای و موشکی در خارج از کشور، ممنوعیت فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تسلیحات متعارف سنگین و محدودیت فعالیت‌های موشکی بالستیک خواهد بود.

بر اساس این قطعنامه، تعاملات بانکی جدید و روابط بانکی با مؤسسات پولی و مالی ایرانی که با فعالیت‌های ممنوعه هسته‌ای و موشکی مرتبط‌‌ اند، ممنوع شد. همچنین ضرورت نظارت ویژه بر ارتباطات و معاملات مالی و بیمه‌ای مرتبط با ایران مورد تاکید قرار گرفت.

طبق قطعنامه ۱۹۲۹ مجوز بازرسی محموله‌ها، بازرسی کشتی‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) و کشتی‌های تابعه یا هواپیماها مشکوک به حمل کالاهای ممنوعه، حتی در دریا، و الزام به ضبط و برخورد با کالاهای ممنوعه به کشورهای عضو سازمان ملل داده خواهد شد که می‌تواند تشدیدکننده درگیری‌ها آنهم در دریاها و بنادر باشد.

احتمال تشکیل یک ائتلاف دریایی

آیا دونالد ترامپ مانند دور اول ریاست جمهوری خود یک ائتلاف دریایی با متحدان ایالات متحده تشکیل خواهد داد تا بر اجرای تحریم‌های بین‌المللی پس از اجرای  «مکانیسم ماشه» نظارت کند؟

الیزابت استیکنی سخنگوی فارسی وزارت خارجه آمریکا  در پاسخ به این پرسش به کیهان لندن گفت: «بهتر است وزارت جنگ در مورد نیروی دریایی صحبت کند، اما بطور کلی ما می‌خواهیم از تمام ابزارهای ممکن استفاده کنیم تا تهدیدات هسته‌ای [رژیم] ایران متوقف شود و برنامه موشک‌های بالستیک آنها محدود شود و جمهوری اسلامی دیگر از گروه‌های تروریستی حمایت نکند.

اجازه بازرسی از کشتی‌هایمان را نخواهیم داد

سالار آبنوش  از سرداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و عضو کمیسیون «امنیت ملی» مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با وبسایت «دیده‌بان ایران» گفت: «در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، اجازه بازرسی کشتی‌های خود را نخواهیم داد.» او تأکید کرد: «تدابیری اتخاذ می‌کنیم که صادرات و ارسال سلاح از ایران به کشورهای دیگر به مشکل نخورد.

محسن پاک‌آیین از دیپلمات‌های بازنشسته جمهوری اسلامی نیز تهدید کرده است که «اگر کشتی‌هایمان را بازرسی کنند، کشتی‌هایشان را بازرسی خواهیم کرد.

احتمالاً ادامه این روند کشور را به بحران‌های تازه از جمله جنگ و همچنین اعتراضات اجتماعی نزدیک می‌کند. در حالی که مقامات جمهوری اسلامی از «تبلیغاتی بودن» مکانیسم ماشه سخن می‌گویند، آنچه برای مردم محسوس است افزایش بی‌وقفه قیمت‌ها، گرانی کالاهای اساسی و کوچک‌تر شدن سفره‌هاست. ادامه این روند نه‌تنها بحران اقتصادی را عمیق‌تر می‌کند بلکه احتمال از سر گرفته شدن خیزش‌های اعتراضی  را نیز افزایش می‌دهد.