هدی رؤوف (ایندیپندنت عربی) – هشتادمین نشست
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در آستانه برگزاری است؛ محفل سیاسی مهمی که رهبران کشورها
در آن دیدگاههای خود را درباره مسائل بینالمللی و منطقهای و نقش کشورهایشان بیان
میکنند.
این دومین بار است که مسعود پزشکیان رئیس
جمهوری اسلامی ایران، در آن حضور مییابد. وی نخستین بار، سال گذشته و چند ماه پس از
به دست گرفتن عالیترین منصب اجرایی کشور در آن شرکت داشت. اهمیت نشست گذشته این بود
که در شرایطی برگزار شد که تهران تلاش داشت خود را از هدف گرفته شدن مستقیم توسط اسرائیل
دور نگه دارد. آن زمان حملات اسرائیل متوجه «حزبالله» لبنان بود و رژیم ایران برای
حمایت یا کاستن از فشار نظامی اسرائیل در آن مداخله نکرد. برعکس، پزشکیان پیش از سفر
به نیویورک در یکی از سخنرانیهایش گفت: «ما برادر آمریکاییها هستیم». سخنرانی او
در مجمع عمومی نیز بر گشایش و تفاهم برای مذاکرات با غرب متمرکز بود.
اما اینبار هیئت جمهوری اسلامی در شرایطی متفاوت هم در ایران و هم در منطقه و جهان عازم این مجمع خواهد شد. اینبار خود جمهوری اسلامی ایران هدف حملات اسرائیل و سپس آمریکا قرار گرفته و برای نخستین بار تأسیسات هستهای آن در هم کوبیده شدهاند. همچنین کشورهای «تروئیکای» اروپایی نیز مکانیسم ماشه را فعال کردهاند. همزمان روابط رژیم ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل تیرهتر شده است. تهران گزارش رافائل گروسی مدیرکل آژانس را پیش از جنگ متهم کرد و مدعی شد که این گزارش به اسرائیل بهانه حمله را داده است. همچنین جمهوری اسلامی بازرسان آژانس را به جاسوسی به نفع اسرائیل و واشنگتن متهم کرده است. سطح تنش به جایی رسیده که حتی برخی صداهای تندرو در داخل ایران خواستار ترور گروسی شدند.
در این میان، مصر برای تسهیل بازگشت دو طرف
به تفاهم مداخله کرد و توافقی برای چارچوب جدید همکاری میان ایران و آژانس در قاهره
شکل گرفت. این گام دیپلماتیک قدری آرامش در روابط ایجاد کرد و رژیم ایران آن را برای
نمایش حسن نیت و خرید زمان در جهت جلوگیری از فعال شدن «اسنپ بک» به کار گرفت. اما
این گام نیز شکننده بود؛ زیرا از یکسو جمهوری اسلامی آن را به هر اقدام علیه خود از
جمله فعال شدن «اسنپ بک» گره زد و از سوی دیگر اختلافات جدی با واشنگتن همچنان پابرجاست،
هرچند آمریکا آمادگی خود را برای از سر گرفتن مذاکرات اعلام کرده است.
از این رو مأموریت پزشکیان در نیویورک بسیار
دشوار خواهد بود. هنوز هیچ نشست رسمی با هیئتهای اروپایی یا آمریکایی اعلام نشده است.
با این حال او باید از یکسو اعتمادسازی کند و از طرف دیگر بر گشایش دریچههای مذاکرات
تأکید نماید و البته شاید به اصول ثابت رژیم خود در زمینه حق غنیسازی اشاره کند و
حتی به امکان مذاکرات مستقیم با واشنگتن نیز تلویحاً بپردازد. اختلافات همچنان هم در
شکل و هم در محتوا باقیست: از نظر شکلی، رژیم ایران خواستار مذاکرات غیرمستقیم است،
در حالی که واشنگتن مذاکرات مستقیم میخواهد؛ و در محتوا، مسئله اصلی همچنان غنیسازی
صفر است که تهران آن را رد میکند.
موضوع تازه در اختلافات ممکن است پرونده موشکهای
بالستیک باشد. این موشکها تنها ابزار مؤثر رژیم ایران در پاسخ به اسرائیل طی جنگ اخیر
بودند؛ درسی که اسرائیل آن را نادیده نخواهد گرفت. برخی افشاگریها از جلسات دولت بنیامین
نتانیاهو حاکی از آن است که ایران به دومین قدرت بزرگ موشکی بالستیک بدل خواهد شد.
همچنین مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا در دیدار اخیرش با نتانیاهو موضوع توان موشکی
ایران و میزان تهدید آن را مطرح کرده است؛ موضوعی که تهران آن را خط قرمز دانسته و
رد کرده. علی لاریجانی رئیس «شورای عالی امنیت ملی» تأکید کرده که درهای تهران همچنان
به گفتگوهای هستهای با واشنگتن گشوده است، اما هرگونه محدودیت در برنامه موشکی را
منتفی میداند. بنابراین رژیم ایران احتمال میدهد که آمریکا در هر مذاکره آتی موضوع
توان موشکی را پیش بکشد؛ مسئلهای که تهران خواهد کوشید از آن اجتناب کند.
نشستهای مجمع عمومی فرصتی برای دیدار با
سران کشورهایی است که با ایران ارتباطاتی دارند؛ فرصتی که تهران سعی خواهد کرد با دیپلماسی
فعال از آن بهرهبرداری کند تا مانع اجرای قطعنامههای سازمان ملل و بازگشت تحریمهای
بینالمللی شود و پایهای برای دور تازهای از مذاکرات بر سر برنامه هستهای بگذارد.
از این رو شاید رژیمایران ناچار شود از برخی شروط، مانند پافشاری بر مذاکرات غیرمستقیم،
عقبنشینی کند. اما شرط ربط دادن اعتبار توافق با آژانس به اجرای مکانیسم ماشه دستکم تا پایان سپتامبر برای خرید زمان احتمالا
باقی خواهد ماند. عقبنشینی از این شرط بستگی به میزان خطر حمله نظامی اسرائیل به جمهوری
اسلامی ایران دارد. از همین رو تهران تلاش خواهد کرد در سخنرانی پزشکیان بر منازعات
منطقهای و پیامدهای آن بر امنیت خاورمیانه تأکید کند.
شرایط کنونی جمهوری اسلامی متفاوت از سال
گذشته است و همین امر چالشهایی را بر دوش آن میگذارد که باید برای اجتناب از کشیده
شدن به دور تازهای از رویارویی نظامی توسط اسرائیل، با آنها مواجه شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر