آخرین برگ‌های اتمی جمهوری اسلامی و مذاکره با واشنگتن

هدی رؤوف (ایندیپندنت عربی) – رژیم تهران سرنوشت مقدار و مکان اورانیوم ذخیره‌شده را فاش نخواهد کرد تا آخرین برگ‌های فشار و مانور خود را در برابر آمریکا نسوزاند. جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که افشای محل ذخایر اورانیوم آن را بیش از پیش در معرض حملات احتمالی آینده قرار می‌دهد.

در تهران تردیدهایی نسبت به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وجود دارد مبنی بر اینکه بازرسان آژانس به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با افشای اطلاعات حساس درباره برنامه هسته‌ای رژیم ایران، اسرائیل را قادر ساختند تا عملیات اخیر را اجرا کند. همچنین گزارش محکومیت تهران از سوی آژانس  فرصت حمله دیگری به اسرائیل داد.

رژیم ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سه‌شنبه گذشته به توافقی درباره شیوه‌ی بازرسی ها در شرایط جدید پس از حملات آمریکا و اسرائیل رسیدند. جزئیات توافق منتشر نشده و رافائل گروسی مدیر آژانس، آن را توافقی فنی- عملیاتی خواند و اعلام کرد که منتشر نخواهد شد.

با این حال، اظهارات گروسی و عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، بخش زیادی از ابعاد توافق و شرایط اجرای آن را آشکار ساخته است. توافق در اصل به بازگشت بازرسان آژانس به ایران مربوط بود که در جریان جنگ ۱۲ روزه خاک ایران را ترک کرده بودند. همچنین بر اساس قانون همکاری با آژانس، جمهوری اسلامی ایران همکاری خود را تعلیق کرده بود که همین امر موجب اقدام اروپایی‌ها برای فعال‌ سازی مکانیسم ماشه شد.

شرایط اروپایی‌ها حول محور همکاری رژیم ایران با آژانس، بازگشت بازرسان، اعلام سرنوشت اورانیوم غنی‌شده با درصد بالا و از سر گرفتن مذاکرات میان تهران و واشنگتن بود. پس از سه دور مذاکرات تهران و آژانس در وین که رسانه‌ها چندان خوشبینانه به آن نمی‌نگریستند، سرانجام اعلام شد که با میانجیگری مصر، توافقی جدید در چارچوب تازه‌ای میان طرفین به دست آمده است.

علاقه مصر برای حل‌ و فصل دیپلماتیک پرونده جمهوری اسلامی ایران بجای گزینه نظامی که هزینه بزرگی برای منطقه دارد، قابل درک است؛ همچنین تمایل قاهره به تقویت موضوع منع گسترش سلاح هسته‌ای در سطح منطقه مهم است. نکته تازه اما تمایل رژیم ایران به نهایی کردن توافق در مصر بود که شاید به نقش قاهره در موضوع منع گسترش سلاح هسته‌ای مرتبط باشد. از سوی دیگر، خواست جمهوری اسلامی با مصر در پیوند دادن حل پرونده هسته‌ای خود با تلاش‌های منطقه‌ای برای مطرح کردن موضوع مسابقه تسلیحاتی و نیز برنامه هسته‌ای اسرائیل همسو است. دلیل دیگر، تمایل تهران به پیشبرد و بهبود روابط با قاهره است. از این رو، تفاهم و اعلام توافق از مصر صورت گرفت.

رژیم ایران بارها تأکید کرده بود که بازگشت به همکاری با آژانس نیازمند چارچوبی مناسب است؛ گروسی نیز این ضرورت را به صورت تلوحی تأیید کرد. رژیم ایران بر این باور بود که چارچوب فعلی توافق پادمان‌ها، که برای شرایط عادی طراحی شده، پاسخگوی وضعیت پس از حملات تل‌آویو و واشنگتن نیست. بعلاوه، سابقه‌ای برای همکاری آژانس با کشوری عضو که تأسیسات تحت پادمانش هدف حمله قرار گرفته باشد، وجود ندارد.

برای تغییر وضعیت، مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن همکاری با آژانس متوقف شود و هرگونه همکاری در پرونده هسته‌ای منوط به تصمیمات شورای عالی «امنیت ملی» جمهوری اسلامی گردد. بنابراین تهران همکاری خود با آژانس را به دو متغیر مشروط کرد: نخست، سابقه حمله به یک عضو معاهده NPT و دوم، روند تصمیم‌گیری داخلی در ایران.

عراقچی در یکی از اظهارات خود گفت که توافق اخیر صراحتاً قانون مجلس شورای اسلامی را به رسمیت شناخته و باید در چارچوب آن عمل شود؛ وی همچنین تأکید کرد هر اقدامی علیه جمهوری اسلامی ایران از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت، به معنای لغو این توافق خواهد بود. به این ترتیب، فعال‌ ساختن «مکانیسم ماشه» از سوی سه کشور اروپایی پایان همکاری رژیم ایران با آژانس خواهد بود.

البته توافق میان رژیم ایران و آژانس تنها فنی نیست، بلکه ملاحظات امنیتی و سیاسی تهران را نیز در بر می‌گیرد. با اینهمه، تمرکز اصلی آن بر اطلاع‌رسانی درباره بازرسی‌ها و چگونگی اجرای آن است. این توافق در حال حاضر هیچ حقی برای ورود بازرسان ایجاد نمی‌کند و بحث درباره نوع و سطح دسترسی به آینده موکول شده است. همچنین به تعیین ملیت بازرسان و سطح بازرسی‌ها مربوط می‌شود؛ در حالی که آژانس خواهان بازگشت بدون محدودیت بازرسان و امکان بازدید از همه سایت‌های هسته‌ای است.

بطور کلی، توافق اخیر در قاهره می‌تواند پایه‌گذار همکاری تدریجی رژیم ایران و آژانس باشد اما هدف اصلی تهران خرید وقت برای جلوگیری از فعال شدن «اسنپ‌بک» و حفظ برگ خود برای فشار به کشورهای غربی محسوب می‌شود. چرا که بازگشت فوری بازرسان هنوز اجازه نیافته و مشخص نیست تأسیسات آسیب‌دیده از جنگ بازرسی شوند یا نه؛ همچنین میزان خسارت و مقدار ذخایر اورانیوم باقیمانده که میزان آن  ۶۰ درصد اعلام شده، قابل برآورد نیست.

رژیم ایران بر این باور است که افشای محل ذخایر اورانیوم آن را بیش از پیش در معرض حملات آینده قرار می‌دهد. تهران به بازرسان آژانس نیز مظنون است که اطلاعات حساس را درز داده و اسرائیل را قادر به اقدام علیه آن ساخته‌اند. بنابراین، سرنوشت اورانیوم را فاش نخواهد کرد تا آخرین برگ فشار خود در برابر واشنگتن را نسوزاند، به‌ ویژه که در تهران اعتقاد بر این است که هیچ تضمینی برای موفقیت مذاکرات با آمریکا وجود ندارد و ورود به گفتگو با واشنگتن مانع اقدامات دیگر علیه رژیم  نخواهد شد. با این حال، جمهوری اسلامی مایل است هر مسیری با آمریکا شامل توافقی جامع درباره چندین موضوع باشد.

در مجموع می‌توان گفت که از سر گرفتن مذاکرات میان تهران و واشنگتن بسیار نزدیک است. رژیم ایران طی روزهای اخیر اقداماتی را برای آغاز گفتگو با ایالات متحده آغاز کرده که همزمان با تلاش‌ها برای تعویق فعال‌ ساختن مکانیسم ماشه است.