با گرمتر شدن هوا در خردادماه، ابعاد تازه‌ای
از بحران کمبود آب نیز نمایان شده و تنش آبی در چند استان از جمله لرستان و خراسان
«رضوی» برجسته‌تر شده است. با این وجود سیاست‌های نادرستی که طی چهار دهه گذشته اثراتی
مخرب‌تر از تغییرات اقلیمی بر منابع آبی ایران به جا گذاشته همچنان ادامه دارد.
داریوش حسن‌نژاد مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای
لرستان از کاهش چشمگیر سطح آبهای زیرزمینی استان در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ خبر داده است.
داریوش حسن‌نژاد گفته «بررسی‌های انجام‌شده
در محدوده‌های مطالعاتی استان نشان می‌دهد که نسبت به اردیبهشت‌ماه سال گذشته، متوسط
افت سطح آبهای زیرزمینی حدود ۸۰ سانتی‌متر بوده است که این کاهش معادل کسری
مخزن بالغ بر ۶۴ میلیون مترمکعب می‌باشد.»
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان توضیح داده که در حوضه کرخه، حجم افت منابع آبی حدود ۲۸ میلیون مترمکعب برآورد شده است. بیشترین کاهش در این حوضه مربوط به دشت کوهدشت است که با افت ۱/۲ متری سطح آب زیرزمینی، کاهش حجمی معادل ۶/۷ میلیون مترمکعب را تجربه کرده است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان افزوده
که «در حوضه کارون بزرگ نیز کسری مخزن به میزان ۳۵ میلیون
مترمکعب ثبت شده است. بیشترین میزان افت در این حوضه مربوط به دشت ازنا–الیگودرز بوده
که با افت سطحی معادل ۱ متر، کاهشی معادل ۱۹ میلیون
مترمکعب در حجم مخزن را به دنبال داشته است.»
حسن نژاد با اشاره به کاهش نگران‌کننده دبی
چشمه‌ها در سطح استان، افزوده «بررسی وضعیت چشمه‌های انتخابی استان نشان می‌دهد که
میانگین دبی آنها در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ به حدود ۲۰۸ لیتر بر
ثانیه رسیده است. این عدد در مقایسه با اردیبهشت‌ماه سال گذشته کاهش ۵۲ درصدی و نسبت به میانگین بلندمدت کاهش ۶۰ درصدی
داشته است.»
سطح آبهای زیرزمینی در نقاط مختلف ایران به
علت کاهش بارندگی‌ها، و همچنین برداشت بی‌رویه از این منابع به شدت کاهش یافته است.
بر اساس آمار ۲۰ ساله منتهی
به سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲، متوسط کاهش سطح آبهای زیرزمینی در استان لرستان حدود ۴/۴ متر و کسری مخزن بالغ بر ۴۵۴ میلیون مترمکعب گزارش شده است. در همین دوره،
بیشترین کاهش مربوط به محدوده‌های کوهدشت (۱۴ متر) و ازنا–الیگودرز (۱۰ متر) بوده که به ترتیب با کاهش حجمی ۷۷ و ۱۹۷ میلیون مترمکعب همراه بوده است.
در دیگر استان‌های ایران نیز تنش آبی در هفته‌های
گذشته نمایان‌تر شده است. محسن موسوی خوانساری کارشناس محیط زیست و آب با پیش‌بینی
وضعیتی بحرانی درباره منابع آبی خراسان «رضوی» اعلام کرده «سد سازی‌های طالبان مشهد
را درگیر کمبود آب شدید کرده و سد دوستی در خراسان رضوی را خشکانده است.»
محسن موسوی خوانساری معتقد است که «افغانستان سد پاشدان را در بالادست سد دوستی‌زده و دو سد دیگر در بالادست این سد داریم، هیچ امیدی به سد دوستی نیست. سد کارده هم مشکلات خاص خود را دارد. این سدها کفاف آب مشهد را نمی‌دهند. با توجه به اینکه تابستان سختی در پیش است و زوار هم به مشهد می‌روند، اولین شهری که دچار مشکل شود مشهد است. امکان دارد اصفهان هم در حدود اوایل پاییز دچار مشکل شود.
این کارشناس افزوده «بطور کلی مشهد ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب سالانه نیاز دارد. سد دوستی بیش از ۱۵۰ میلیون مترمکعب را تأمین می‌کرد، اما الان آبی ندارد. در اطراف مشهد نیز یک میلیون نفر حاشیه‌نشین داریم که به مشکلات اضافه کرده‌اند.
همزمان نوربخش داداشی مدیر کل هواشناسی خراسان شمالی از وقوع خشکسالی بسیار شدید در سطح این استان خبر داده و گفته «بر اساس تحلیل‌های انجام شده، وضعیت خشکسالی استان از لحاظ گستره و شدت طی چهار سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ در ماه‌های شهریور تا اردیبهشت که منطبق بر فعالیت‌های کشاورزی پاییزه و نیز دوره حصول بیشترین مقدار بارش سالانه از اواخر پاییز تا اوایل بهار است، به استثنای سال آبی -زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ در وضعیت نرمال تا خشکسالی بسیار شدید به صورت پراکنده قرار داشته است.
مدیر کل هواشناسی خراسان شمالی افزوده «در سال آبی – زراعی جاری ۱۴۰۴-۱۴۰۳ آنچه در چهره خراسان شمالی نمایان است پهنه خشکسالی بسیار شدید در بسیاری نقاط استان به ویژه شهرستان‌های بجنورد، بام و صفی آباد، اسفراین، جاجرم، مانه، سملقان و قسمت‌هایی از شهرستان شیروان است که در کنار فراگیری شدت‌های خشکسالی شدید و متوسط، عملا اقصی نقاط استان را فراگرفته است.
نوربخش داداشی افزوده «این چهره عوارض و پیامدهایی را به همراه داشته و شرایط را در بخش‌های مختلف کاربری دشوار کرده و بر این اساس توصیه به مدیریت مصرف آب در کلیه بخش‌ها و نیز رعایت الگوی مصرف برق اجتناب ناپذیر است.
در استان تهران نیز محمدصادق معتمدیان استاندار
اعلام کرده در پنجمین سال خشکسالی پیاپی، منابع آب زیرزمینی استان تهی شده و ۶۵ درصد مردم روزانه بیش از ۱۳۰ لیتر آب مصرف می‌کنند؛ رقمی فراتر از استانداردهای
جهانی!
یکی از مهمترین دلائل کاهش منابع آب زیرزمینی
نداشتن الگوی کشت صحیح در حوزه کشاورزی بوده است. حفر پی در پی چاه برای استخراج منابع
آب زیرزمینی جهت آبیاری مزارع از دلائلی است که نه تنها منابع آب زیرزمینی به کمترین
حد خود رسانده بلکه با خشک شدن لایه‌های زیرین زمین، فرونشست را پدیده‌ای فراگیر در
ایران تبدیل کرده است.
فیروز قاسم‌زاده مدیر کل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نیز یازدهم خردادماه جاری با اشاره به کاهش نگران‌کننده بارندگی‌ها و کاهش شدید ورودی آب به سدها گفت: «از ابتدای سال آبی تاکنون، میزان بارش‌ها نسبت به بلندمدت ۳۹ درصد و نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد کاهش یافته و بخشی از سدهای کشور در آستانه بحران قرار گرفته‌اند.
مدیر کل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور تأکید کرده وضعیت کم‌بارشی و کاهش ذخایر آبی در
اغلب استان‌های کشور از جمله تهران، البرز، مرکزی، هرمزگان، خوزستان، خراسان رضوی و
غیره همچنان تداوم دارد
فیروز قاسم‌زاده افزوده «موجودی فعلی سدهای
کشور ۲۶.۵۶ میلیارد مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۴ درصد کاهش یافته است. به جز تعداد معدودی سد که عمدتا سدهای کوچک هستند،
بقیه سدهای کشور در وضعیت نامناسب و کاهش قابل توجه در ورودی بوده و اغلب زیر ۲۰ درصد پرشدگی دارند.
فیروز قاسم‌زاده هشدار داده که وضعیت کنونی
منابع آب، بر ضرورت اصلاح الگوی مصرف آب در کشور به ویژه در بخش کشاورزی می‌افزاید.
بر همین اساس، لازم است مسئولان استانی مصوبات کارگروه سازگاری با کم آبی مبنی بر عدم
کشت‌های پرآب‌بر، رعایت الگوی کشت، کاهش هدررفت، کاهش مصارف فضای سبز شهری و غیره را
با جدیت دنبال کنند.
همه این اظهارات و آمارها در حالی شرایطی
تکاندهنده درباره وضعیت منابع آبی ایران را مورد را به تصویر می‌کشد که در آنسو هیچ
برنامه مشخص و کارآمدی از سوی جمهوری اسلامی برای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از هدر
رفت همین منابع ناچیز نیز وجود ندارد
سیاست‌های نادرستی که طی چهار دهه گذشته اثراتی
مخرب‌تر از تغییرات اقلیمی بر منابع آبی ایران به جا گذاشته در شرایط کنونی نیز همچنان
ادامه دارد!
عیسی کلانتری رئیس سابق سازمان حفاظت محیط
زیست به تازگی در یک گفتگو اعلام کرده که دولت به علت ناکامی در جذب سرمایه‌گذاری و
ایجاد اشتغال در بخش‌های مختلف تولیدی و صنعتی، مدام اشتغال در بخش کشاورزی را افزایش
داده بدون اینکه به تأمین آب مورد نیاز کشاورزان یا ارائه الگوی کشت متناسب با وضعیت
آبی کشور توجه کند.
عیسی کلانتری با انتقاد از عملکرد دولت گفته «این کشاورزانی که هدردهنده منابع آب هستند را حفظ می‌کنند تا اشتغال حفظ شود، بدون توجه به تراز اکولوژیکی و به تراز پایداری. خشک شدن آب، ریشه در نبود سرمایه‌گذاری در کشور دارد؛ الان بیش از ۲۵ سال است که سرمایه‌گذاری در ایران، منفی است، یعنی شغل نمی‌شود ایجاد کرد. بنابراین چون پولی نیست و سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در کشور نمی‌شود، آب را اینطور [از طریق کشاورزان] مصرف کرده و بخار می‌کنند و تمدن‌مان اینگونه از بین می‌رود.
او افزود: «ما نیاز نداریم در یک کشاورزی اقتصادی پیشرفته این همه شاغل داشته باشیم. ما کل تولیدات کشاورزیمان ۴۰ میلیارد دلار است، نزدیک ۶ میلیون شاغل داریم در بخش کشاورزی برای ۴۰ میلیارد دلار، این خیلی زیاد است، ما باید کشاورزیمان را تغییر دهیم.
عیسی کلانتری معتقد است «این کشاورزی قابلیت رقابت در بازارهای جهانی را ندارد. هزینه نیروی انسانی در تولیدات کشاورزی ما خیلی بالاست . چون جاهای دیگر سرمایه‌گذاری نکردیم مدام شاغلین بخش کشاورزی را زیاد کردیم که ظاهرا بیکاری را بگوییم کم است، شغل ایجاد کردیم ولو با هدر دادن منابع طبیعی‌مان و با هدر دادن نیروی کارمان. کل شاغلین کشور حدود ۳۰ میلیون نفر است، شاغلین بخش کشاورزی ۶ میلیون نفر، حتی این سرانه داخلی ۴۵۰ میلیارد دلار ۹ درصدش در بخش کشاورزی است.
رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست افزوده «یک تناسب ببندیم ۹ درصد شاغلین باید در بخش کشاورزی باشند به جای ۶ میلیون
نفر ما باید حداکثر دو و سه دهم، دو و چهار دهم میلیون شاغل در بخش کشاورزی داشته باشیم.»
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر