حمله غافلگیرکننده اسرائیل به ایران؛ اشتباه محاسباتی تهران به بهای سنگینی تمام شد

در پی حملات گسترده ارتش اسرائیل به تأسیسات نظامی و هسته‌ای ایران، گزارش‌ها حاکی از آن است که رهبران ارشد جمهوری اسلامی به‌دلیل یک اشتباه محاسباتی جدی در انتظار حمله نبودند و به همین دلیل از آمادگی لازم برخوردار نبودند. گفت‌وگو با چند مقام ارشد ایرانی و دو عضو سپاه پاسداران نشان می‌دهد که تهران حمله پیش از دور جدید مذاکرات با ایالات متحده را بسیار بعید می‌دانست و هشدارها را تبلیغات اسرائیل تلقی کرده بود.

به گزارش نیویورک تایمز، مقامات گفته‌اند که برنامه‌هایی برای آمادگی در برابر حمله احتمالی در جریان بود اما با بی‌توجهی اجرا نشده بود. در شب حمله، فرماندهان نظامی در خانه‌های شخصی خود ماندند و از حضور در پناهگاه‌های ایمن خودداری کردند. از جمله، سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، به همراه دیگر فرماندهان ارشد در یک پایگاه نظامی جلسه اضطراری برگزار کرد و در جریان حمله هوایی اسرائیل کشته شد.

حملات از بامداد جمعه آغاز شد و دست‌کم ۱۵ نقطه در سراسر ایران را هدف قرار داد، از جمله در شهرهای اصفهان، تبریز، ایلام، لرستان، بروجرد، قم، اراک، ارومیه، قصر شیرین، کرمانشاه، همدان و شیراز. ارتش اسرائیل موفق شد بخش بزرگی از سامانه‌های راداری و پدافند هوایی ایران را از کار بیندازد و بخش‌هایی از زنجیره فرماندهی نظامی را هدف قرار دهد. همچنین بخش بالایی تأسیسات غنی‌سازی نطنز آسیب جدی دید.

در پیامک‌هایی که بین برخی مقامات رد و بدل شده و در اختیار نیویورک‌تایمز قرار گرفته، عبارات پر از خشم دیده می‌شود؛ از جمله: «پدافند هوایی ما کجاست؟»، «چطور اسرائیل هر کجا را خواست زد و فرماندهان ما را کشت و ما حتی نتوانستیم واکنش نشان دهیم؟»

حمید حسینی، عضو کمیته انرژی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز تأکید کرده است که حمله اسرائیل، ضعف سامانه‌های دفاعی و میزان نفوذ در ساختار امنیتی و نظامی ایران را به‌روشنی آشکار کرده است. او حمله چندوجهی اخیر را یک مرحله‌ی جدید در جنگ سایه‌وار میان ایران و اسرائیل توصیف کرده است.

رهبر جمهوری اسلامی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، از مکان امنی که به آن منتقل شده، در یک سخنرانی تلویزیونی اسرائیل را به آغاز جنگ متهم کرد و وعده «انتقام» داد. او گفت: «فکر نکنند حمله کردند و تمام شد. نه، آنها جنگ را شروع کردند و مجازات خواهند شد.

شورای عالی امنیت ملی ایران صبح جمعه نشست اضطراری برگزار کرد. بر اساس گزارش‌ها، خامنه‌ای در این جلسه خواهان انتقام بود، اما بر لزوم پرهیز از واکنش شتاب‌زده تأکید کرد. در جلسه، اختلافاتی در مورد نحوه و زمان پاسخ مطرح شد و نگرانی‌هایی درباره احتمال ورود آمریکا به درگیری و ناآرامی‌های داخلی در صورت حمله اسرائیل به زیرساخت‌های حیاتی ایران بیان شد.

دو عضو سپاه گفتند که برنامه اولیه پرتاب تا ۱۰۰۰ موشک بالستیک برای وارد آوردن ضربه سنگین به اسرائیل بود، اما حملات اسرائیل به پایگاه‌های موشکی عملاً امکان جابه‌جایی موشک‌ها و آماده‌سازی آن‌ها برای پرتاب را از بین برد. در نهایت، تنها حدود ۱۰۰ موشک در موج اول پرتاب شدند. این حملات به دست‌کم هفت نقطه در اطراف تل‌آویو اصابت کرد که به کشته شدن یک نفر و زخمی شدن دست‌کم ۲۰ نفر انجامید.

در حالی که حملات اسرائیل در طول روز فروکش کرده بود، ارتش ایران تلاش کرد بخشی از سامانه‌های پدافندی را بازسازی و سیستم‌های جدید نصب کند. آسمان ایران همچنان بسته ماند و فرودگاه‌ها تعطیل شدند.

تهرانی‌ها جمعه، که روز تعطیل بود، در صف پمپ بنزین‌ها، نانوایی‌ها و فروشگاه‌ها دیده شدند. برخی خانواده‌ها ترجیح دادند شب را در پارک‌ها بگذرانند و از ترس حمله‌های بیشتر از ماندن در خانه خودداری کردند. یک شهروند ۳۵ ساله به نام مهرداد که نمی‌خواست نام کاملش فاش شود، ویدئویی از تخریب دیوارها و پنجره‌های آشپزخانه‌اش در حمله به آپارتمان مجاور در محله‌ای اعیانی در شمال تهران منتشر کرد.

در نخستین ساعات شنبه، حملات هوایی اسرائیل به تهران از سر گرفته شد. ساکنان محله‌های میرداماد و شمال تهران صدای پهپادها و شلیک پدافند را شنیدند و رد دود و آتش را از پنجره‌ها مشاهده کردند. مهسا، یک مهندس رایانه ۴۲ ساله، گفت: «ما واقعاً در وسط یک جنگ هستیم و نمی‌دانیم به کجا خواهد رفت یا چگونه تمام خواهد شد.»