سایه جمهوری اسلامی بر انتخابات عراق

یست و یک میلیون تن از شهروندان عراق روز ۲۰ آبان می‌توانند در ششمین انتخابات پارلمانی پس از سقوط رژیم صدام حسین در فروردین ۱۳۸۴ به پای صندوق رأی بروند و ۳۲۹ نماینده مجلس که دست‌کم ۲۵ درصد از آنها باید زن باشند را انتخاب کنند. بر پایه تمام نظرسنجی‌هایی که در هفته‌های اخیر در این کشور همسایه‌ی ایران انجام گرفته، این انتخابات شاهد حضور بسیار پایین شهروندان خواهد بود. عراقی‌ها امید به ایجاد تغییرات جدی از طریق انتخابات را از دست داده‌اند.

رشید عرفان، روزنامه‌نگار عراقی به «کیهان لندن» می‌گوید «تا زمانیکه که گروه‌های مسلح وابسته به نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعال هستند، نمی‌توان انتظار داشت تغییری صورت گیرد.» این روزنامه‌نگار عراقی در ادامه می‌افزاید «جمهوری اسلامی امروز بیش از گذشته احتیاج دارد نفوذ خود در عراق را افزایش دهد و بنابراین در تلاش است که شخصیتی خیلی نزدیک‌تر به قدرت در تهران را کاندیدای تشکیل دولت آینده کند.

بازگشت نوری المالکی

اشاره این روزنامه‌نگار عراقی به بازگشت نوری المالکی به صحنه سیاست است. نوری ‌المالکی، رهبر «حکومت قانون»  دو دوره در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ ریاست دولت را عهده‌دار بوده است. در آن سال‌ها جمهوری اسلامی و نیروی قدس، تحت فرماندهی قاسم سلیمانی، سیاست‌های این کشور را دیکته می‌کردند، و دولت مستقر در بغداد تنها وظیفه اجرای آنها را عهده‌دار بود. نوری الملکی در پیامد رشد گسترده فساد، فسادی که هنوز هم اقتصاد عراق اسیر آن است و درگیری‌های قومی که زمینه را برای تشکیل «حکومت اسلامی» توسط «داعش» را میسر ساختند، مجبور به کناره‌گیری شد.

با تشکیل «حکومت اسلامی» در مناطق سُنی‌نشین عراق، جمهوری اسلامی فرصت یافت به نیروهای شبه‌نظامی وابسته به خود در سال ۲۰۱۶ میلادی رسمیت بخشد و آنها از آن زمان تا کنون تحت نام «حشدالشعبی» (نیروهای بسیج مردمی) با استفاده از بودجه رسمی دولت بغداد فعالیت می‌کنند. البته اکثر گروه‌هایی که در حشدالشعبی حضور دارند، بازوی نظامی جمهوری اسلامی هستند و عمده سلاح و مهمات خود را از نیروی قدس دریافت می‌کنند.

توازن بین تهران و واشنگتن

دولت کنونی عراق که ریاست آن با محمد شیاع السودانی است، تلاش کرد در چند سال گذشته توازنی بین تهران و واشنگتن ایجاد کند. توازنی که در جریان جنگ دوازده روزه شبه‌نظامیان عراقی را به سکوت و عدم هرگونه واکنشی مجبور ساخت. این وضعیت در شرایط کنونی برای جمهوری اسلامی دیگر قابل قبول نیست. «محور مقاومت» جمهوری اسلامی در دو سال گذشته و پس از حمله تروریستی حماس به خاک اسرائیل در ۷ اکتبر دو سال پیش، ضربات بسیاری را متحمل شده است. «حماس» و «جهاد اسلامی» در نوار غزه، «حزب‌الله» در لبنان، و «انصارالله» در یمن، امروز در مقایسه با دو سال پیش بسیار تضعیف شده‌اند و دیگر نمی‌توانند نقش پیش‌قراولان جمهوری اسلامی را ایفا کنند. سوریه هم با فروپاشی نظام بشار اسد دیگر متحد جمهوری اسلامی نیست. در چنین شرایطی نقشی که عراق می‌تواند و باید از دید جمهوری اسلامی بعهده گیرد، برجسته‌تر از قبل است.

جمهوری اسلامی از چند هفته پیش بر انتخابات ۲۰ آبان در عراق متمرکز شده است. بسیاری از چهره‌های برجسته جمهوری اسلامی از علی لاریجانی تا اسماعیل قاآنی سفرهای متعددی به عراق داشته‌اند. بسیاری از رهبران گروه‌های نظامی و سیاسی شیعه نیز بارها در هفته‌های اخیر رسمی و مخفیانه به تهران سفر کردند. مطرح شدن مجدد نام نوری الملکی بعنوان نخست وزیر آینده، به نگرانی‌های بسیاری دامن زده است.

هشدار آمریکا

ایالات متحده نیز نگران بهم خوردن توازنی است که در سال‌های گذشته دولت محمد شیاع السودانی توانسته بود در روابطش با تهران و واشنگتن بوجود آورد. پیت هگست، وزیر جنگ دولت دونالد ترامپ، در آستانه این انتخابات با همتای عراقی‌اش ثابت العباسی هشدار داده بود که گسترش نفوذ جمهوری اسلامی و تشدید فعالیت‌های شبه‌نظامیان وابسته به تهران می‌توانند «عواقب ناگواری» برای عراق داشته باشند.

البته دولت محمد شیاع السودانی نیز با نزدیک شدن انتخابات و برای بدست آوردن آرای شیعیان تندرو که کاندیدای اصلی‌شان نوری الملکی است مواضع رادیکال‌تری اتخاذ کرده است. نخست وزیر کنونی در گفتگویی با خبرگزاری رویترز می‌گوید تنها زمانی خلع سلاح شبه‌نظامیان امکان‌پذیر خواهد بود که نیروهای ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا، عراق را ترک کنند زیرا «این گروه‌ها آمریکایی‌ها را اشغالگر می‌دانند.» در گذشته محمد شیاع السودانی بارها بر لزوم «یکپارچه سازی سلاح زیر نظر دولت» صحبت کرده بود.

نیروهای ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا قرار است در سال ۲۰۲۶ میلادی از عراق خارج شوند. البته در صورت تشدید حملات شبه‌نظامیان به پایگاه‌های آمریکا، تجدید نظر در این تصمیم امکان‌پذیر است. اسراییل نیز نگران نتیجه این انتخابات و گسترش نفوذ جمهوری اسلامی است. «کان»، رادیوی دولتی اسراییل، در گزارشی مدعی شد که جمهوری اسلامی در دو هفته آخر ماه میلادی اکتبر موشک، پهباد و تسلیحات پیشرفته برای شبه‌نظامیان عراقی ارسال کرده است و سرگرم آماده‌سازی آنها برای حملاتی به خاک اسراییل است. این گزارش، به نقل از برخی منابع مطلع عراقی همچنین مدعی آموزش چند گروه عضو «حشدالشعبی» برای استفاده از سلاح‌های پیشرفته می‌شود.

بازوهای عراقی نیروی قدس

یک مبنع عراقی ضمن تأیید گزارش «کان» به «کیهان لندن» می‌گوید که یکی از نزدیک‌ترین گروه‌های شبه نظامی عراقی به نیروی قدس، گروه «حرکت النجبا»، مسئولیت پخش این موشک‌ها و پهباد‌ها بین دیگر گروه‌ها را عهده‌دار است. «حرکت النجبا» در دو سال گذشته مسئولیت بیش از ۱۵۰ حمله به پایگاه‌های آمریکایی در عراق و سوریه را تقبل کرده است، اگرچه هیچکدام از این حملات خسارات جانی برای نظامیان آمریکایی نداشتند. «کتائب حزب‌اله» و «کتائب امام علی» در کنار «حرکت النجبا» و «عصائب اهل حق» در حقیقت به مثابه بازوهای نظامی نیروی قدس عمل می‌کنند. «کتائب امام علی» که بنیانگذار آن شبل الزیدی است و همچنین گروه غیرنظامی «المهندس» در زمینه پولشویی و دور زدن تحریم‌ها نیز بسیار فعال هستند. شبل الزیدی تاجر شناخته شده در حوزه نفت و مخابرات است. گروه خدماتی «المهندس» نیز شعبه عراقی قرارگاه خاتم‌النبیاء سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که ارزش آن توسط نهادهای اقتصادی بیش از یکصد میلیون دلار تخمین زده می‌شود.

جمهوری اسلامی چه در زمینه دور زدن تحریم‌های بین‌المللی و چه دسترسی به بازارهای نفتی و سیستم بانکی جهانی، با توجه به قرار داشتن در فهرست سیاه FATF ، احتیاج به نهادهای اقتصادی مورد اطمینان در عراق دارد و همچنین از نظر نظامی با توجه به تضعیف گسترده دیگر نیروهای «محور مقاومت» محتاج شبه‌نظامیان عراقی برای ادامه سیاست‌های آشوب‌آفرینی در منطقه است. این انتخابات با توجه به شرکت محدود شهروندان می‌تواند فرصت مناسبی برای نیروهای شیعی وابسته به جمهوری اسلامی برای حضوری گسترده در پارلمان آینده و تشکیل دولتی بسیار نزدیک‌تر از دولت کنونی به جمهوری اسلامی باشد.