افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها در بازار ارز و طلا همزمان با اجرای طرح بنزین سه نرخی

روز شنبه ۲۲ آذرماه ۱۴۰۴ همزمان با اجرای طرح بنزین سه نرخی و افزایش قیمت هر لیتر بنزین در کارت سوخت اضطراری به پنج هزار تومان، قیمت‌ها در بازار ارز و طلا در ایران با افزایش بی‌سابقه‌ای روبرو شد. قیمت هر دلار آمریکا تا ظهر شنبه به ۱۲۸ هزار و ۶۰۰ و قیمت هر سکه طلا به ۱۳۹ میلیون تومان افزایش یافت.

بازار ارز و طلا آخرین هفته آذرماه را با افزایش پرسرعت قیمت‌ها آغاز کرد. قیمت هر دلار آمریکا با حدود دو هزار تومان افزایش طی چند ساعت به ۱۲۸ هزار و ۶۰۰ تومان رسید.

هر یورو نیز ۱۵۱ هزار و ۴۰ تومان، هر پوند بریتانیا ۱۷۱ هزار و ۹۶۰ تومان، هر لیر ترکیه ۳۰۲۰ تومان و هر درهم امارات ۳۵ هزار و ۲۰۰ تومان معامله شد.

قیمت‌ها در بازار طلا نیز با افزایش روبرو شده بطوریکه قیمت هر سکه کامل طلا به ۱۳۹ میلیون تومان، و هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز به قیمت بی‌سابقه ۱۳ میلیون و ۳۱۰ هزار تومان رسیده است.

افزایش قیمت‌ها در دو بازار مهم ارز و طلا، همزمان با اجرای طرح بنزین سه نرخی از سوی دولت رخ داده است. همانطور که دولت هفته گذشته اعلام کرده بود از نیمه شب گذشته و نخستین دقایق بامداد شنبه ۲۲ آذرماه ۱۴۰۴ طرح قیمت سه نرخی در جایگاه‌های سوخت سراسر کشور آغاز شد

فریدون یاسمی، مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تهران همزمان با اجرای این طرح اعلام کرده که از امروز بنزین در سه نرخ ۱۵۰۰، ۳۰۰۰ و ۵۰۰۰ تومان عرضه می‌شود. بر اساس این طرح نرخ بنزین در کارت‌های اضطراری جایگاه‌های سوخت از سه هزار تومان به پنج هزار تومان افزایش یافت.

بر اساس جزییات اعلام شده از سوی دولت، در این طرح بنزین ۱۵۰۰ تومانی به میزان ۶۰ لیتر ماهانه برای خودروهای سواری شارژ خواهد شد. همچنین هر ماه ۱۰۰ لیتر بنزین ۳۰۰۰ تومانی نیز در اختیار هر خودرو قرار می‌گیرد. هر دوی این سهمیه‌ها تنها با کارت سوخت تحویل مشتریان خواهد شد.

برداشت بنزین خارج از دو سهمیه یاد شده و با کارت اضطراری جایگاه با نرخ ۵۰۰۰ تومان عرضه می‌شود. البته مقامات دولت تأکید کرده‌اند قیمت ۵۰۰۰ تومانی فعلی ممکن است در ماه‌های آینده تغییر کند و بسته به شرایط اقتصادی افزایش یابد.

دولت همچنین مصوب کرده حجم و نرخ سهمیه خودروهای عمومی بنزینی (تاکسی و وانت‌بار و …) بدون تغییر باقی بماند. از سوی دیگر سهمیه اول خودروهای عمومی دوگانه‌سوز از جمله تاکسی و وانت‌بار بدون تغییر باقی بماند و سهمیه دوم آن‌ها ۵۰ درصد کاهش یابد.

همچنین سهمیه دوم خودروهای شخصی دوگانه‌سوز نیز ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و تبدیل خودروهای تک‌سوز بنزینی به دوگانه‌سوز برای همه خودروها با رعایت آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک، به‌صورت رایگان انجام می‌شود

افزایش قیمت بنزین به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر افزایش قیمت کالاها و خدمات مختلف موثر است. در این میان افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش پول ملی نیز آثار تورمی به همراه دارد.

در شرایطی که کارشناسان نسبت به پیامدهای اجرای طرح سه نرخی کردن بنزین در شرایط کنونی اقتصاد کشور، و فشار ناشی از اجرای این طرح بر معیشت خانوارهای کم‌درآمد هشدار می‌دهند، مقامات دولت ادعاهای عجیبی مطرح می‌کنند. از جمله محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی مسعود پزشکیان مدعی شده هدف دولت از افزایش نرخ بنزین، کاهش تورم است!

محمدجعفر قائم‌پناه افزوده بود واردات گسترده بنزین موجب تشدید تورم می‌شود و فشار اصلی آن بر اقشار کم‌درآمد وارد خواهد شد؛ از همین رو دولت ناچار شده بخشی از چرخه معیوب مصرف و یارانه را اصلاح کند.

اگر چه اصلاحات اقتصادی و از جمله کاهش یارانه‌ها به عنوان یک اقدام لازم از سوی اقتصاددانان مطرح می‌شود اما آنها معتقدند زمان اجرای این اصلاحات و آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای انجام اصلاحات پیش از هر اقدامی، ضروری است.

اگر چه مقامات دولت با ارائه توضیحات اقتصادی اصلاحات از جمله حذف یارانه بنزین را اقدامی مفید و اصولی می‌دانند اما واقعیت اینست که هدف دولت از افزایش قیمت بنزین اجرای سیاست‌های اصلاحات ساختاری در اقتصاد نبوده، بلکه جبران کسری بودجه بوده است.

در همین رابطه علی مدنی‌زاده وزیر اقتصاد دولت پزشکیان گفته کسری بودجه دولت بیش از پنجاه درصد از کل بودجه کشور است و به همین دلیل باید بخش‌هایی از هزینه دولت کاهش یابد.

دولت در حالی با انگیزه کاهش کسری بودجه بار جدید تورمی را بر خانوارها ایرانی تحمیل می‌کند که هشدارها درباره پیامد این تصمیم و احتمال اعتراضات شهروندان ادامه دارد.

سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه با صدور بیانیه‌ای تأکید کرده که افزایش قیمت سوخت، هزینه‌ی رفت‌وآمد کارگران و نگهداری ناوگان حمل‌ونقل عمومی را بالا برده و درآمد خالص رانندگان و کارکنان را کاهش داده است. این گرانی از جمله عوامل افزایش لجام‌گسیخته تورم در سراسر زنجیره‌ی تأمین کالا و خدمات شده، و دستمزدهای موجود توان پوشش حتی حداقل‌های زندگی را ندارند.

سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه به مقامات حکومتی هشدار داده که  «آبان ۹۸ را فراموش نکنند؛ مردم نشان داده‌اند که فشار و تحقیر بی‌پاسخ و بی پایان نخواهد ماند. ما کارگران اعلام می‌کنیم که راه نجات نه در جناح‌های حکومتی است و نه در نیروهای مداخله‌گر خارجی؛ چاره‌ی ما کارگران و زحمتکشان، وحدت و تشکیلات مستقل خودمان است.»

آلبرت بغزیان اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز هفته گذشته درباره پیامدهای اقتصادی اجرای طرح بنزین سه نرخی توضیح داده بود که در حال حاضر افزایش قیمت‌ها مستقیم شده است؛ یعنی اگر بنزین ۱۰ درصد گران شود، برخی کالاها هم ۱۰ درصد افزایش پیدا می‌کنند. در حالی‌ که برخی کسب‌وکارها توان چنین افزایشی را ندارند و نمی‌توانند این مقدار را اعمال کنند.

این اقتصاددان تأکید کرده بود «قبلا سهم بنزین در هزینه تولید بعضی کالاها شاید نیم درصد بود؛ اما اکنون بهانه‌ای به بازارها داده می‌شود تا همان درصد افزایش را از مشتری بگیرند و این روند دومینویی، بسیاری از بخش‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

آلبرت بغریان افزوده بود بر اساس مصوبه دولت «بخشی از سهمیه‌ها حذف شده است؛ بعضی افراد حتی نمی‌توانند سهمیه گران‌شده را هم دریافت کنند و مجبورند بنزین آزاد بخرند، در نتیجه برای کسی که قبلا بنزین ۱۵۰۰ تومانی مصرف می‌کرد، حالا قیمت مؤثر به ۵ هزار تومان رسیده است. در مناطق آزاد نیز این موضوع بیشتر نمود دارد و باید انتظار افزایش قیمت بیشتری داشت.»

او همچنین به اثر افزایش قیمت بنزین بر بازار مسکن و اجاره‌بها اشاره کرده و گفته «حمل مصالح ساختمانی یکی از هزینه‌های ساخت مسکن است و افزایش قیمت بنزین می‌تواند بهانه‌ای برای افزایش بیش از حد هزینه‌ها در بخش حمل‌ونقل و انتقال مواد و مصالح ساختمانی باشد. مصالح ساختمانی نیز از جهات مختلف گران‌تر می‌شوند؛ چون باید مسیرهای مختلفی را طی کنند تا تولید و سپس حمل شوند. مجموع این عوامل یک شوک به بازار مسکن وارد می‌کند.»