هشدار درباره توقف خطوط تولید و افزایش پرسرعت قیمت دارو در ایران

در شرایطی که گزارش‌ها از کمبود و گرانی دارو در ایران و بحران بیماران برای دسترسی به دارو حکایت دارد، تولیدکنندگان و داروسازان نیز با فشار تأمین منابع مالی روبرو بوده و نسبت به توقف خطوط تولید و افزایش نجومی قیمت دارو در ماه‌های آینده هشدار می‌دهند.

طی ماه‌های گذشته بارها فعالان صنعت داروسازی نسبت به مشکلات پیچیده تولید در این صنعت هشدار دادند؛ عدم تأمین ارز برای واردات مواد اولیه و عدم تسویه حساب دولت و شرکت‌های بیمه با داروسازان دو مشکل اساسی صنعت داروسازی به شمار می‌رود که از یکسو سبب کاهش تولید و از سوی دیگر موجب افزایش قیمت دارو شده است.

تولیدکنندگان دارو توضیح می‌دهند که افزایش قیمت ارز سبب افزایش هزینه واردات دارو شده و از سوی دیگر وزارت بهداشت نیز ارز مورد نظر واردات دارو را تخصیص نمی‌دهد. این موضوع نه تنها هزینه تولید را برای شرکت‌های داروسازی افزایش داده بلکه سبب کاهش سطح تولید به علت دسترسی محدود شرکت‌ها به مواد اولیه شده است.

طی هفته‌های گذشته بحران کمبود و گرانی دارو تشدید شده و گزارش‌های زیادی از بیمارانی که برای تهیه دارو سرگردان داروخانه‌ها هستند منتشر شده است.

خبرگزاری «ایرنا» در گزارشی میدانی به نقل از یک بیمار مبتلا به سرطان نوشته «به دلیل داشتن بیماری مزمن، مجبور به استفاده از دارویی هستیم که به فواصل منظم باید تزریق شود. این داروها، وارداتی از هلند است. هفته پیش که برای تهیه دارو رفتم، متصدی داروخانه هلال‌احمر گفت که فقط نوع ایرانی را دارد و من هم به ناچار این دارو را استفاده کردم. اما متاسفانه بلافاصله بعد از تزریق این دارو دچار عوارضی شده‌ام و از موقعی که این دارو را استفاده می‌کنم؛ دستانم دچار خشکی و درد شدیدی شده‌ است.

او افزوده که «ای کاش با وجود این عوارض، دارو جواب می‌داد، اما متاسفأنه تمام علائم و دردهای بیماری‌ام در حال بازگشت است و باید درمان خود را از ابتدا شروع کنم. گرانی دارو با بیمه تکمیلی قابل جبران است، اما مساله این است که وقتی داروی اصلی‌ که مدتها استفاده می‌کردی، الان در بازار نیست، انواع ایرانی یا مشابه آن، اثربخشی داروی اصلی را ندارد و اگر بخواهی آن را از بازار آزاد تهیه کنی، خیلی گران است.

یک بیمار ۵۵ ساله نیز به خبرگزاری «ایرنا» گفته «پیش دیابت دارم و باید هر روز قندم را اندازه گیری و کنترل کنم. قبلا کیت‌های اندازه گیری دستگاه قند در داورخانه به وفور وجود داشت، اما مدتی است برای تهیه آن با مشکل مواجه شده‌ام. بیشتر داروخانه این کیت‌ها را ندارند و اگر هم باشد عرضه آن با محدودیت است که پاسخگوی نیاز من نیست، همین امر موجب شده با وجود مشکلات بیماری، مدام از این داروخانه به آن داروخانه برای تهیه این کیت‌ها بروم.

شهروندی دیگری که به دیابت مبتلا است هم گفته «دیابت نوع یک دارم و سال‌هاست که انسولین مصرف می‌کنم. با توجه به اضافه وزنم باید از آمپول سماگلوتاید برای کاهش وزن و تقویت قوا استفاده کنم. قبلا نوع خارجی این آمپول حدود ۶۰۰ هزارتومان بود، اما اکنون نوع خارجی آن را اگر پیدا کنم با قیمت ۸ میلیون باید بخرم و نوع ایرانی آن هم که بسیار در داروخانه‌ها کم است، با قیمت حدود ۲ میلیون یافت می‌شود.

روزنامه «شرق» نیز در گزارش میدانی دیگری به نقل از فعالان و خانواده‌های بیماران خاص نوشته که «تحریم‌ها، کمبود بودجه و نبود برنامه‌ریزی برای انتقال دانش و فناوری دارویی به کشور باعث شده که روش‌های نوین درمانی و کارآزمایی‌های بالینی در ایران در دسترس نباشند.

ناصر دانشور، نماینده خانواده‌های بیماران خاص، به روزنامه «شرق» گفته دولت تاکنون اقدامی جدی برای واردات داروهای موثر جدید، نکرده است و هر روز وضعیت جسمی مبتلایان به بیماری‌های خاص، به دلیل نبود دارو و امکانات درمانی مناسب وخیم‌تر می‌شود.

روزنامه «شرق» با هشدار درباره اینکه «پیامد این وضعیت، کاهش کیفیت زندگی بیماران و در مواردی مرگ زودرس آنهاست» نوشته پدر یکی از بیماران خاص گفته «میانگین طول عمر بیماران دوشن [بیماری عضلانی] در ایران حدود ۲۰ سال است، در‌حالی‌که در سطح جهانی و حتی در کشورهای منطقه، این رقم به حدود ۴۰ سال یا بیشتر رسیده است؛ و بیماران در آن کشورها می‌توانند زندگی طولانی‌تر و با‌کیفیت‌تری داشته باشند.

روزنامه «اعتماد» نیز در شماره چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۴ در گزارشی به نقل از مجتبی سرکندی فعال صنعت دارو هشدار داده که با شرایط فعلی تأمین ارز و اعتبار مورد نیاز تولید دارو و در حالی که صنعت دارو به صورت مشخص و غیرقابل انکار، از تحریم‌های سازمان ملل و فعال شدن مکانیسم ماشه هم تأثیر گرفته، مختل شدن خط تولید و کمبود شدید دارو تا پایان سال، «غیرقابل اجتناب» خواهد بود.

این فعال صنفی گفته واردات مواد اولیف، نیازمند ارز و اعتبار است. دولت در سال ۱۴۰۳ – ۱۴۰۴ حدود ۳،۴ میلیارد دلار ارز برای دارو و تجهیزات پزشکی تخصیص داد، چون با وجود آنکه طبق طرح دارویار، پرداخت ارزی دارو برای بیماران، به ریال تبدیل شده، اما شرکت‌های دارویی همچنان برای فعالیت خود نیازمند ارز هستند.

او افزوده «با فرض ثابت ماندن نیاز ارزی دارو در سال جاری، از آنجا که طی ماه‌های اخیر، دولت با کمبود منابع ارزی و ریالی مواجه بوده، ۱۰ الی ۲۰ درصد کاهش دسترسی به ارز، کاهش واردات را هم رقم می‌زند. بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه و از ۶ مهر امسال، شرکت‌های تولید‌کننده و وارد‌کننده مواد اولیه و موثره دارویی، با مشکلات جدیدی درحوزه نقل و انتقالات بانکی، بیمه، هزینه واردات و زمان تامین سفارش، هزینه تمام شده سفارش، مواجه شدند که مجموع این مشکلات به نتیجه نهایی کمبود دارو ختم خواهد شد.

اگر چه مقامات حکومتی بارها مدعی شده‌اند که فعال شدن مکانیسم ماشه اثری بر اقتصاد کشور ندارد اما مجتبی سرکندی خبر داده که تا پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه، هزینه حمل محموله‌های وارداتی، ارقامی معمولی بود و واردات از بیمه بین‌المللی بهره‌مند می‌شد ولی آنچه از ۶ مهر امسال شاهد هستیم افزایش ۳۰ الی ۵۰ درصدی هزینه حمل و امتناع برخی شرکت‌های بیمه‌ای بین‌المللی برای پوشش محموله‌های به مقصد ایران است.

او افزوده «همچنین علاوه بر اینکه به دلیل ممنوعیت انتقال بانکی، برای واردات مواد اولیه دارویی باید کارمزدهای بالاتر بپردازیم، هزینه‌ها باید از طریق کانال‌های غیررسمی پرداخت شود. با محدودیت‌های ایجاد شده در نقل و انتقالات بانکی، تاخیر حداقل ۳ تا ۶ ماهه در واردات مواد موثره و اولیه ایجاد می‌شود در حالی که پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه و تا قبل از ۶ مهر امسال، زمان تامین مواد موثره و اولیه وارداتی از ۳ ماه فراتر نمی‌رفت.»