سقوط آزاد ارزش پول ملّی؛ دولت فنر دلار را تا مرز ۱۰۰ هزار تومان رها کرده است

روند افزایش قیمت ارز در بازار آزاد ایران ادامه دارد و در هفته‌های گذشته اگر چه در برخی روزها قیمت‌ها در این بازار با عقبگرد جزیی روبرو شدند اما به سرعت بار دیگر مسیر افزایش قیمت از سر گرفته شد. یک کارشناس اقتصادی معتقد است دولت فنر دلار را تا مرز ۱۰۰ هزار تومان رها کرده است.

دلار در بازار آزاد ارز ایران همچنان بیش از ۸۴ هزار تومان معامله می‌شود و دیگر ارزها نیز در محدوده رکوردهای قیمتی قرار دارند. قیمت سکه نیز در کانال ۶۱ هزار تومان است و هر مثقال طلا ۵ میلیون و ۶۱۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است.

قیمت ارز و طلا در شش ماه گذشته همواره روند صعودی طی کرده است؛ اگرچه این دو بازار برخی روزها با کاهش جزیی قیمت و یا برای چند روز با ثبات قیمتی همراه بوده‌اند اما به سرعت افزایش قیمت‌ها از سر گرفته شده است.

از سوی دیگر افزایش قیمت ارز در بازار تازه تأسیس «بازار ارز تجاری» نیز هزینه واردات کالا و مواد اولیه را به شدت افزایش داده است.

کمتر از دو ماه پیش قیمت دلار در سامانه «نیما» ۵۴ هزار تومان بود اما اکنون قیمت هر دلار در بازار ارز ترجیحی که جایگزین سامانه «نیما» شده در محدوده ۶۷ تا ۶۸ هزار تومان در نوسان است. این ارقام به این معناست که واردکنندگان کالا و مواد اولیه طی کمتر از دو ماه باید به ازای هر دلار خریداری شده، ۱۳ تا ۱۴ هزار تومان بیشتر هزینه کنند؛ این هزینه افزایش یافته بطور مستقیم بر قیمت کالاها و مواد اولیه وارداتی اثرگذار است.

از سوی دیگر در شرایطی که تراز واقعی تجاری ایران منفی است و واردات بیشتر از صادرات است، در نتیجه در مجموع افزایش قیمت ارز به زیان اقتصاد کشور خواهد بود و همین موضوع از جمله دلایل تضعیف پول ملی ایران شده است.

سهراب هاشمی کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» گفته «دولت فنر دلار را تا مرز ۱۰۰ هزار تومان رها کرده است تا در روز‌های انتهایی سال با ترفند هرساله خود قیمت‌ها را به مرز ۸۰ هزار تومان برگرداند اینجاست که مردم این سیاست دولت را موهبت می‌دانند و از دولت چهاردهم تقدیر می‌کنند. این سناریو هر سال تکرار می‌شود و قرار هم نیست که دولت‌ها این رویه را کنار بگذارند.»

سهراب هاشمی افزوده که «وضعیت قیمت دلار در بازار شرایط قیمت‌ها را در بسیاری از کالاها افزایش داده و اقتصاد مردم، صنعتگران و فعالان اقتصادی را نسبت به اوایل سال سخت‌تر کرده است. صنعتگر برای تامین قطعات، مواد اولیه و سایر مایحتاج تولیداتش نیاز به ارز کافی با قیمت مناسب دارد، اما گویا دولت‌ها برای توسعه تولید هیچ انگیزه‌ای ندارند و بازی با قیمت گذاری دلار به عادت تبدیل شده و این رویه تنش زیادی را در فضای تولید و صنعت ایجاد کرده است.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی افزوده که «افزایش نرخ دلار دلایل مختلفی دارد که بخشی از آن به اقدامات سیاستگذار و سیاست گذاران ارزی بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و بخشی دیگر به تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بر می‌گردد. به نظر می‌رسد کشور در دو ماه گذشته با مشکلاتی در هر دو بخش مواجه شده است که نرخ ارز از حدود ۵۰ هزار تومان به بیش از ۸۰ هزار تومان رسیده است. بر اساس گزارش‌های رسمی، کمبود منابع ارزی چنان بود که بانک مرکزی در تامین ارز کالا‌های اساسی هم دچار چالش می‌شد، اما با این وجود منتقدان می‌گویند، چون امکان تک نرخی کردن ارز در کشور وجود ندارد، اقدامات اخیر در این زمینه تنها به گرانی‌ها دامن خواهد زد.:

پیشتر نیز کارشناسان، فعالان اقتصادی، صنعتگران و صاحبنظران درباره حذف ارز نیمایی و واگذاری قیمت‌گذاری دلار به بازار آزاد هشدار داده بودند و معتقد بودند این اقدام دولت پزشکیان در بدترین زمان ممکن انجام شده و اثرات تورمی عمیقی بر اقتصاد نیمه‌جان کشور خواهد داشت.

سهراب هاشمی نیز تأکید کرده که «این اقدام به شدت برای اقتصاد کشور و معیشت مردم خسارت‌بار است و نباید اجازه داد که بازار اختیار تعیین قیمت‌ها را در حوزه ارزی به دست آورد. با این سیاست انتظار می‌رود، قیمت دلار تا قبل از پایان پایان سال جاری به رشد خود ادامه دهد و قبل از آغاز سال جدید روی کانال ۸۰ هزار تومان بایستد و با آغاز سال ۱۴۰۴ دور جدید گرانی را داشته باشد.»

موج افزایش قیمت کالاها در پی افزایش قیمت ارز آغاز شده و برنامه بانک مرکزی برای کاهش تورم به محدوده ۲۰ درصد در سال ۱۴۰۳ نیز با شکست روبرو شده است.

در روزهای گذشته قیمت انواع کالا از گوشت و برنج و روغن تا دارو و لوازم خانگی با افزایش روبرو شده است. در همین رابطه روزنامه «اعتماد» گزارش داده که افزایش حدود ۲۲ درصدی قیمت دلار برای واردکنندگان شده است و تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم‌خانگی نیز این افزایش را در قیمت محصولات خود اعمال کرده‌اند.⁣

بر اساس این گزارش، بازار لوازم خانگی پیش از این با افزایش نرخ دلار به ۸۰ هزار تومان، دچار بی‌ثباتی شد و فروشندگان قیمت‌های مختلفی تعیین کردند. اکنون، با افزایش قیمت کارخانه‌ای لوازم‌خانگی متناسب با نرخ جدید ارز، بازار دوباره فعال شده و قیمت‌ها به سطح تقریبا مشخصی رسیده است.⁣

همچنین روز گذشته خبری منتشر شد که نشان می‌داد قیمت برنج ایرانی در بازار به بیش از ۲۰۰ هزار تومان رسیده است. در حالی که کشاورزان برنج خود را در زمان برداشت با قیمت ۸۵ هزار تومان فروخته‌اند، اکنون قیمت‌ها به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. به عنوان مثال، برنج گیلان ۲۰۹ هزار تومان و برنج طارم مازندران ۱۷۴ هزار تومان به فروش می‌رسد.

آمارهای دولت نیز ایجاد موج جدیدی از تورم در کشور را تأیید می‌کند. افزایش نرخ شاخص مصرف‌کننده در دی‌ماه امسال به ۲۹۳/۴ رسید که نشان از رشد ۲/۹ درصدی نسبت به ماه پیشتر و افزایش ۳۲ درصدی در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته دارد.