مشکلات ناشی از آلودگی هوا اقشار فقیر و کم‌درآمدها را هدف می‌گیرد

آلودگی هوا در استان‌های مختلف ایران سبب افزایش مراجعه شهروندان به مراکز درمانی به علت مشکلات ناشی از آلودگی هوا و همچنین افزایش آمار مرگ به این علت شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد اقشار کم‌درامد و فقیر بیش از اقشار ثروتمند در ایران در معرض آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا هستند.

آلودگی هوا در هفته‌های گذشته در کلانشهرها و شهرهای صنعتی ایران افزایش پیدا کرده است. افزایش استفاده از سوخت مازوت و همچنین گازوئیل‌هایی با درصد بالای گوگرد سبب تشدید آلودگی هوا شده است.

گزارش‌ها حاکی از افزایش آمار بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، افزایش آمار مراجعه به مراکز درمانی، افزایش آمار عملیات اورژانس و همچنین افزایش آمار مرگ ناشی از آلودگی هوا در کشور است.

اگر چه وزارت بهداشت آمار دقیق و روشنی از گستردگی بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا را منتشر نمی‌کند اما اظهارات پراکنده مقامات حکومتی بیانگر شرایطی بحرانی در کشور است.

محمد اسماعیل توکلی رئیس اورژانس تهران روز یکشنبه نهم آذرماه ۱۴۰۴ در گفتگو با صداوسیمای جمهوری اسلامی اعلام کرد سهم مأموریت‌های مرتبط با آلودگی هوا در اورژانس این استان به بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته است.

رئیس اورژانس تهران با بیان اینکه «۲۲ درصد از ۹۳ هزار ماموریت اورژانس استان تهران مربوط به آلودگی هوا بود» گفت «در ۸ روز اخیر، ۲۸ هزار ماموریت انجام شده که ۳۱ درصد آن مرتبط با آلودگی بوده است.

همچنین مهدی بابایی رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران روز دوشنبه یازدهم آذرماه گفت «آمار فوتی سازمان بهشت زهرا تا ماه قبل میانگین روزی ۱۸۰ نفر بود و امروز به روزی ۲۲۰ نفر رسیده است؛ رشد ۲۰ درصدی در یک ماه نشان دهنده وضعیت فاجعه بار آلودگی هواست.

رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران خواستار شفاف‌سازی آمارها از سوی وزارت بهداشت شد و گفت «با این مدل حکمرانی امیدی به تغییر وضعیت جدی در بحث آلودگی هوا نداریم؛ سال‌های سال است که قوه مجریه به تکالیف خودش عمل نمی‌کند. قوه مقننه نظارت عالیه را انجام نمی‌دهد و قوه قضاییه به ترک فعل‌ها رسیدگی نمی‌کند. تنها راه پیش رو تغییر مدل حکمرانی در این حوزه است و مسیر باید از طریق قوه مقننه پیگیری شود وگرنه همین وضعیت ادامه خواهد داشت.

پیشتر یک مقام دانشکده علوم پزشکی اهواز از دستور ویژه استانداری خوزستان به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای سانسور آمار مراجعه شهروندان به این مراکز به علت مشکلات ناشی از آلودگی هوا شده بود. استانداری خوزستان تأکید کرده بود آمارها نباید در اختیار روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها قرار بگیرد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد آلودگی هوا در ایران که دامنه آن از بحران زیست محیطی به بحران اجتماعی و اقتصادی گسترش یافته، اقشار کم‌درآمد و فقیر را بیش از اقشار ثروتمند هدف قرار می‌دهد.

وبسایت «اقتصاد نیوز» در اینباره گزارش داده که آمارهای نظام سلامت در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که خانوارهای دهک‌های اول تا چهارم، ۴۰ تا ۵۵ درصد درآمد ماهانه‌شان را صرف درمان بیماری‌های قلبی و تنفسی می‌کنند؛ بیماری‌هایی که بخش مهمی از آن‌ها ریشه در آلودگی هوا دارد.

همچنین سهم «پرداخت از جیب» برای درمان بیماری‌های مزمن در ایران یکی از بالاترین‌ها در منطقه بوده است و بیش از ۷ درصد خانواده‌های کم‌درآمد در سال با «هزینه‌های کمرشکن درمان» مواجه شده‌اند؛ هزینه‌هایی که پس از پرداخت، خانواده را عملاً به زیر خط فقر می‌رانند. اما نکته این است که گروه‌هایی که بیشترین هزینه را می‌پردازند، دقیقاً همان‌هایی هستند که کمترین توان محافظت از خود را دارند.

این گزارش افزوده تحقیقات نشان می‌دهد در تهران، مشهد، اصفهان و اهواز، بیش از ۶۵ درصد ساکنان مناطق با آلودگی شدید، در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که متوسط عمرشان بالای ۳۰ سال است و حداقل‌های تهویه، عایق‌بندی یا کیفیت ساخت را ندارند.

از سوی دیگر بیش از ۷۰ درصد ساکنان این مناطق به‌ جای اتومبیل‌های شخصی کم‌آلاینده، به حمل‌ونقل عمومی یا موتورسیکلت وابسته‌اند؛ یعنی همان وسایلی که بیشترین مواجهه چهره‌به‌چهره با دود و آلاینده‌ها را ایجاد می‌کنند.

در مقابل، در مناطق برخوردار شهرها، آمارها نشان می‌دهد بیش از ۵۵ درصد خانوارها از دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده می‌کنند، خودروهای جدید و کم‌آلاینده‌تری دارند، و در محیط‌هایی با فضای سبز بیشتر و تردد کمتر زندگی می‌کنند

«اقتصاد نیوز» تأکید کرده همین تفاوت‌های ظاهراً کوچک و روزمره، در عمل فاصله قابل‌توجهی در سلامت ایجاد می‌کند؛ طبق داده‌های تحلیلی منتشرشده در مطالعات شهری، نرخ ابتلا به بیماری‌های تنفسی در محلات کم‌درآمد تا ۲/۵ برابر بیشتر از محلات برخوردار است و میزان بستری ناشی از آلودگی هوا در این مناطق تا ۳ برابر بالاتر ثبت شده است.

گزارش تحلیلی کیفیت هوای تهران و دلایل افزایش آلودگی هوا که در وبسایت سازمان حفاظت محیط زیست منتشر شده نیز نشان می‌دهد روند تغییرات غلظت ذرات معلق در سطح شهر یکنواخت نیست و برخی نواحی، به‌ ویژه مناطق غربی و جنوب‌غربی تهران با شرایط نگران‌کننده‌تری مواجه شده‌اند.

بر اساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست نواحی جنوبی، جنوب‌غربی و غربی شهر تهران به‌طور مستمر غلظت‌های بالاتری از ذرات معلق را نسبت به سایر بخش‌های شهر تجربه می‌کنند. از مهمترین دلایل این تمرکز بالای آلاینده‌ها در نواحی مذکور، می‌توان به تولید آلاینده در این مناطق و نیز ورود و انتقال آلاینده‌های ناشی از منابع خارج از محدوده شهر به‌ سمت درون شهر تهران اشاره کرد.