۱۲۰ میلیون بشکه نفت ایران روی آب؛ فعال شدن «مکانیسم ماشه» اوضاع را بدتر می‌کند

بر اساس برآوردهای تازه منابع بین‌المللی، حجم نفت خام ایران که در آب‌های آزاد بدون مشتری در انتظار تحویل  سرگردان مانده، به مرز ۱۲۰ میلیون بشکه رسیده است. میزانی که کارشناسان آن را بی‌سابقه و نگران‌کننده می‌دانند.

تحلیلگران دلیل این افزایش ذخایر را کاهش تقاضا از سوی پالایشگاه‌های مستقل چین، معروف به  «teapots» (قوری) و تحریم‌های جدید ایالات متحده عنوان می‌کنند. این پالایشگاه‌ها به دلیل افزایش قیمت نفت و نگرانی از تحریم‌های بیشتر، خرید نفت ایران را کاهش داده‌اند و در نتیجه، حجم زیادی از نفت ایران در انتظار مشتری روی آب باقی مانده است.

به گفته کارشناسان، این وضعیت پیامدهای جدی برای اقتصاد ایران دارد؛ کاهش فروش نفت، کاهش درآمد ارزی و فشار مضاعف بر بازار داخلی از جمله آثار مستقیم آن است. علاوه بر این، انباشت نفت در شناورها می‌تواند ریسک‌های محیط‌ زیستی نیز ایجاد کند و خطر نشت نفت در دریاها را افزایش دهد.

از سوی دیگر، بازار جهانی نفت نیز این شرایط را زیر نظر دارد. اگرچه سهم ایران از بازار جهانی محدود است، اما افزایش ذخایر نفت روی آب می‌تواند قیمت‌ها و جریان تجاری نفت را تحت تأثیر قرار دهد.

در نهایت، کارشناسان تأکید می‌کنند که یافتن راهکارهایی برای افزایش فروش نفت و کاهش ذخایر روی آب، برای رژیم ایران به یک ضرورت اقتصادی و استراتژیک تبدیل شده است.

تحریم‌ها باعث شده بسیاری از خریداران بزرگ قید خرید نفت ایران را بزنند چرا که از ریسک قانونی آن هراس دارند. حتی خریداران سنتی نفت ایران، به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه و محدودیت‌های بانکی و بیمه‌ای، خرید خود را کاهش داده‌اند. این نشان می‌دهد تحریم‌های آمریکا که پس از دور دوم ریاست جمهوری دونال ترامپ بیش از دوران ریاست جمهوری جو بایدن نظارت بر اجرای آن وجود دارد مؤثر بوده است.

تحلیلگران می‌گویند در صورت فعال شدن «مکانیسم ماشه» فشارها روی جمهوری اسلامی بیشتر خواهد شد زیرا تحریم‌هایی که ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت با برجام معلق شد، بار دیگر به اجرا گذاشته خواهد شد.

با اینهمه مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی که «مکانیسم ماشه» را توخالی می‌داند، در «ایکس» نوشته: «گرچه ماشه عملا توخالی است، با ارسال نامه ۳کشور اروپایی به سازمان ملل، دو گزینه موثر روی میز ایران است: ۱.قبل از فعال‌سازی مکانیزم ماشه: خروج از برجام. ۲.بلافاصله پس از ماشه: خروج از NPT. به نظر می‌رسد اولی بر دومی مقدم باشد، چرا که با خروج از NPT، برجام دیگر موضوعیت ندارد.

او در ادامه تأکید کرده است: «با خروج ایران (به عنوان طرف اصلی) از برجام، این توافقنامه از هم می‌پاشد؛ لذا مکانیزم ماشه هم از منظر حقوقی منتفی شده، اروپایی‌ها برای بازگشت قطعنامه‌ها باید مستقیما رای‌گیری کنند که(برخلاف ماشه) توسط روسیه یا چین قابل وتو شدن است. متناسب با قدم بعدی اروپا، خروج از NPT شدنی است.» این سخنان مالک شریعتی بیشتر مصداق خودکشی از ترس مرگ است!

در این میان، منابع حکومتی مدعی شده‌اند که «در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تحریم جدیدی نسبت به شرایط فعلی، بر تجارت نفت ایران قابل تعریف و اعمال نیست، چرا که هرآنچه قابل تحریم بوده، پیش از این از سوی آمریکا و هم‌پیمانانش، اعمال شده است.

تحلیلگران اقتصادی که مواضع نظام را برجسته می‌کنند مدعی‌اند «فعال‌سازی مکانیسم ماشه، در خصوص صادرات نفت ایران نمی‌تواند مانع و محدودیت جدیدی ایجاد کند.»