رویترز: جمهوری اسلامی با خطر اعتراضات اجتماعی روبروست و موجودیت آن به خطر افتاده است

خبرگزاری رویترز به نقل از مقامات جمهوری اسلامی و تحلیلگران می‌نویسد، اثر تحریم‌ها بر اقتصاد جمهوری اسلامی آشکار شده و آن را در معرض خطر همزمان «ابرتورم» و «رکود شدید» قرار داده که از پیامدهای آن می‌تواند آغاز مجدد اعتراضات اجتماعی باشد.

در مقدمه این گزارش که ۲۱ اکتبر (۱۹ مهرماه) منتشر شد آمده، تحریم‌های بین‌المللی پس از شکست مذاکرات برای مهار فعالیت‌های مناقشه‌برانگیز اتمی و برنامه موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی بازگردانده شده‌اند.

هر دو طرف می‌گویند امکان ادامه دیپلماسی برای حل بن‌بست وجود دارد، اما علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، پیشنهاد دونالد ترامپ رئیس‌ جمهوری آمریکا را برای دستیابی به توافق جدید رد کرده است.

سه مقام ارشد جمهوری اسلامی که نخواستند نام‌شان فاش شود، به رویترز گفته‌اند تهران معتقد است آمریکا، متحدان غربی‌اش و اسرائیل در حال افزایش تحریم‌ها هستند تا موجب ناآرامی در ایران شوند و موجودیت جمهوری اسلامی را به خطر اندازند.

رویترز می‌نویسد از زمان بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و فعال شدن «مکانیسم ماشه» چندین نشست در تهران برگزار شده تا درباره چگونگی جلوگیری از فروپاشی اقتصادی، دور زدن تحریم‌ها و مهار خشم عمومی گفتگو شود.

افزایش شکاف اقتصادی میان مردم عادی و طبقه حکومتی و امنیتی، سوء‌ مدیریت اقتصادی، تورم افسارگسیخته و فساد دولتی  که حتی رسانه‌های حکومتی نیز آن را گزارش می‌دهند نارضایتی عمومی را بیش از پیش شعله‌ور کرده است.

یکی از مقامات به رویترز گفت: «نظام می‌داند که اعتراض‌ها اجتناب‌ناپذیرند، فقط مسئله زمان مطرح است… مشکل روز به روز بزرگتر می‌شود، در حالی که گزینه‌های ما کمتر و کمتر می‌شوند.

رهبران جمهوری اسلامی تکیه سنگینی بر «اقتصاد مقاومتی» دارند یعنی استراتژی برای خودکفایی و گسترش مبادلات تجاری با چین، روسیه و برخی کشورهای منطقه. اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که این روش‌ها ممکن است برای محافظت از کشور ۹۲ میلیون‌نفری ایران در برابر ضربات اقتصادی جدید کافی نباشند.

در بخش دیگری از گزارش رویترز آمده است، جمهوری اسلامی از سال ۲۰۱۸ تا کنون توانست از فروپاشی کامل اقتصادی فرار کند اما ترامپ در نخستین دوره ریاست‌ جمهوری خود آمریکا را از برجام خارج کرد و تحریم‌های آمریکا را بازگرداند.

اکنون نیز احیای گسترده‌تر تحریم‌های سازمان ملل با فعال شدن مکانیسم ماشه، شوک‌هایی وارد کرده که رشد اقتصادی را متوقف، تورم را تشدید و سقوط ارزش ریال را تسریع می‌کند و اقتصاد را به سوی چرخه رکود فزاینده سوق می‌دهد.

اقتصاد ایران پس از ۲۰۱۸ در نتیجه تحریم‌های آمریکا به‌شدت منقبض شد، اما در سال ۲۰۲۰ تا حدودی به کمک تجارت نفت با چین رشد جزئی داشت.

با این‌ حال، بانک جهانی در گزارش این ماه پیش‌بینی کرده است اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۵ به میزان ۱/۷ درصد و در سال ۲۰۲۶ به میزان ۲/۸ درصد کوچک‌تر شود.

جمهوری اسلامی هنوز به‌ شدت به صادرات نفت به چین وابسته است، اما تردیدهایی درباره پایداری این تجارت وجود دارد. چین بزرگترین مشتری و از معدود کشورهایی است که با وجود سیاست «فشار حداکثری» ترامپ همچنان با جمهوری اسلامی ایران تجارت می‌کنند.

اگرچه نفت با تخفیف فروخته می‌شود، اما همچنان منبع حیاتی درآمد برای تهران است؛ نفت و پتروشیمی حدود یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی سال ۲۰۲۴ را تشکیل می‌دادند.

با اینکه چینی‌ها به جمهوری اسلامی در مورد ادامه خرید نفت اطمینان داده‌اند اما یکی از مقامات جمهوری اسلامی به رویترز گفت بازگشت تحریم‌های جهانی ممکن است این شریان را قطع کند.

اینهمه در حالیست که ارزش ریال از ۹۲ هزار تومان در اوت به ۱۱۵ هزار تومان در برابر هر دلار سقوط کرده، تورم  به دست‌کم ۴۰ درصد رسیده و قدرت خرید شهروندان نابود شده است. افت مداوم ارزش پول و تحریم‌های تجاری موجب افزایش قیمت‌ها و از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران نیز شده است.

گسترش مشکلات و خشم عمومی

به گزارش رویترز، کمتر ایرانی‌ از این مشکلات در امان مانده است. حس ناامیدی سراسر جامعه را فرا گرفته و بر زندگی حرفه‌ای‌های شهری، بازاریان و کشاورزان روستایی تاثیر گذاشته است.

علیرضا، ۴۳ ساله، کارمند دولت از تهران گفت: «قرار است تا کی اینهمه فشار را تحمل کنیم؟ تا کی؟ من کارمند دولت هستم و ماهی فقط ۳۴ میلیون تومان (حدود ۳۰۰ دلار) حقوق می‌گیرم. همسرم بیکار است؛ شرکتی که در آن کار می‌کرد ماه گذشته تعطیل شد. با این حقوق و دو بچه، حتی نمی‌توانیم اجاره‌خانه و خرج مدرسه‌شان را بدهیم. باید چکار کنیم؟

نرخ رسمی تورم حدود ۴۰ درصد است، اگرچه برخی برآوردها از ۵۰ درصد هم فراتر می‌رود. آمار رسمی در سپتامبر نشان داد قیمت ۱۰ کالای اساسی  از جمله گوشت، برنج و مرغ در یک سال گذشته ۵۱ درصد افزایش یافته است. هزینه مسکن و خدمات شهری نیز به‌ شدت بالا رفته‌ است. بهای گوشت گاو اکنون به ۱۲ دلار برای هر کیلو رسیده و برای بسیاری از خانواده‌ها غیرقابل‌ دسترس است.

به نوشته رویترز، مقامات جمهوری اسلامی روز به‌ روز بیشتر نگران‌اند که فشار فزاینده عمومی، بار دیگر جرقه اعتراضات گسترده را بزند اعتراضاتی که از سال ۲۰۱۷ بطور دوره‌ای در میان اقشار کم‌درآمد و متوسط رخ داده‌اند.