سیانان در گزارشی به وضعیت بحران آب در
ایران پرداخته است. کارشناسان گفتهاند ریشههای بحران آب در ایران نه فقط محیط زیستی
یا فنی، بلکه «عمیقاً سیاسی و ساختاری» هستند.
در این گزارش آمده ایران با بحران شدید کمآبی
دست و پنجه نرم میکند و ممکن است تنها چند هفته تا رسیدن به «روز صفر» فاصله داشته
باشد، روزی که از شیرهای آب در بخشهای وسیعی از شهر هیچ آبی جاری نمیشود.
مخازن اصلی آب در حال کاهش هستند، مقامات
برای کاهش مصرف آب تلاش میکنند و مردم نیز با نگرانی سعی در صرفهجویی دارند تا از
فاجعه جلوگیری کنند.
مسعود پزشکیان رئیس دولت هشدار داده است که
«اگر امروز تصمیمات فوری نگیریم، در آینده با وضعیتی مواجه خواهیم شد که دیگر قابل
حل نخواهد بود.»
آب بطور ذاتی در ایران خشک کمیاب است، اما
تفاوت این بحران در آن است که اینبار پایتخت را هدف گرفته است. کاوه مدنی مدیر مؤسسه
آب، محیطزیست و سلامت دانشگاه سازمان ملل میگوید: «ما در مورد احتمال رسیدن به روز
صفر در عرض چند هفته صحبت میکنیم.
تهران با حدود ۱۰ میلیون نفر جمعیت، در صورت کاهش نیافتن مصرف، ممکن است کاملاً با قطع آب مواجه شود. مدنی که قبلاً معاون سازمان محیطزیست در جمهوری اسلامی ایران بوده، میافزاید این وضعیت «برای تهران بیسابقه است.»
ریشههای این بحران به مجموعهای از عوامل
بازمیگردد: دههها سوء مدیریت منابع آب، ناهماهنگی فزاینده میان عرضه و تقاضا، و البته
تغییرات اقلیمی.
ایران یکی از شدیدترین خشکسالیهای تاریخ
خود و پنجمین سال پیاپی خشکسالی را از سر میگذراند. در همین حال، کشور زیر گرمای سوزان
در حال سوختن است. دمای هوا در برخی نقاط به بیش از ۵۰ درجه سانتیگراد
رسیده. ماکسیمیلیانو هررا اقلیمشناس و مورخ آب و هوا به سیانان گفت: «ایران تقریباً
همیشه در وضعیت رکورد گرما قرار دارد.
در واکنش به این بحران، مقامات فشار آب در
تهران را تقریباً به نصف کاهش دادهاند، که به گفته محمدصادق معتمدیان استاندار تهران،
حدود ۸۰ درصد خانوارها را تحت تأثیر قرار داده است.
برای ساکنان آپارتمانهای چندین طبقه، این
به معنای نداشتن آب بطور کامل است. مردی که در طبقه چهاردهم زندگی میکند، میگوید
اغلب هیچ آبی از شیرهای آب خانهاش نمیآید.
اکنون آب با تانکر به تهران منتقل میشود
و کسانی که توان مالی دارند، به نصب مخازن ذخیره آب روی آوردهاند. مدنی میگوید:
«ما هرگز با چنین وضعیتی مواجه نبودهایم… این برای تهران تازگی دارد.»
هفته گذشته، دولت برای صرفهجویی در مصرف
آب و برق، یک روز تعطیل عمومی در استان تهران و برخی مناطق دیگر کشور اعلام نمود.
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت اعلام کرد که
در حال بررسی احتمال تعطیلی یکهفتهای تهران هستند تا مردم بطور موقت شهر را ترک کنند
و تقاضای آب کاهش یابد.
کارشناسان آب، سوء مدیریت را یکی از عوامل
اصلی بحران میدانند.
فعالیتهای انسانی، از جمله برداشت بیش از
حد از منابع آب زیرزمینی، کشاورزی ناکارآمد و مصرف کنترلنشده آب در مناطق شهری، این
کشور را به سوی «ورشکستگی آبی» سوق دادهاند. امیر آقاکوچک استاد مهندسی عمران و محیط
زیست در دانشگاه کالیفرنیا، از عبارت «ورشکستگی آبی» برای این وضعیت استفاده کرده است.
مدنی نیز با این تعبیر موافق است و میگوید:
«این دیگر بحران نیست؛ ورشکستگی آبی است، وضعیتی که بخشی از خسارات آن غیرقابل بازگشت
است.
در تهران بهقدری از آبهای زیرزمینی در پاسخ
به نیازهای افزایش جمعیت برداشت شده که بخشهایی از شهر هر سال تا بیش از ۲۵ سانتیمتر نشست میکنند.
به گفته آقاکوچک، «پایتخت با یک نابرابری
ساختاری و بلندمدت روبروست که بنیانهای امنیت آبی برای ساکنانش را تهدید میکند.
تغییرات اقلیمی در سطح منطقه و جهان نیز وضعیت
ایران را وخیمتر کرده است. بارندگی ایران امسال بیش از ۴۰ درصد نسبت
به میانگین بلندمدت کاهش یافته و شرکت آب منطقهای تهران اعلام کرده که سدهای تأمینکننده
آب تهران تنها حدود ۲۱ درصد از ظرفیت خود را دارند.
به گزارش خبرگزاری «مهر»، بجز یک استان، بقیه
۳۱ استان ایران با تنش آبی مواجهاند. عباس علیآبادی وزیر نیرو در پاسخ
به سؤال خبرنگاران درباره احتمال جیرهبندی آب گفت: «امیدوارم کار به آنجا نکشد.»
کارشناسان بیان میکنند راه حل سادهای برای
این بحران وجود ندارد. مدنی میگوید دولت به دنبال «مُسکّن»هایی مثل طرحهای انتقال
آب است. او میافزاید که راه حلهای فنی مثل نمکزدایی و تصفیه فاضلاب لازم است، اما
اینها تنها به عوارض و پیامدها میپردازند و نه علتها.
او خواستار بازنگری اساسی در ساختار اقتصادی
کشور است: «حرکت از کشاورزی پرمصرف آب که اکنون حدود ۹۰ درصد مصرف
کشور را تشکیل میدهد، بهسوی بخش خدمات و صنایع کممصرف.
این اصلاحات هم از نظر اقتصادی و هم از نظر
سیاسی پرهزینه و دشوار هستند و با توجه به ساختار حکومت فعلی و تحریمها، بعید است
که اجرا شوند.
در نهایت، ریشههای بحران نه فقط محیط زیستی
یا فنی، بلکه «عمیقاً سیاسی و ساختاری» هستند. در همین ارتباط آقاکوچک میگوید: «بحران
آب ایران را نمیتوان از بحران مدیریت و کشورداری جدا دانست.
در حال حاضر، ایران منتظر پاییز و امیدوار
به بارش باران است. مدنی معتقد است: «اگر تهران تا پایان سپتامبر دوام بیاورد، امید
برای جلوگیری از رسیدن به روز صفر وجود دارد.»
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر